De lijst met de 25 architectenbureaus die in 2023 de meeste vierkante meters commercieel vastgoed hebben opgeleverd.
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 1, 26 januari 2024
1 (12) Inbo
Amsterdam, Eindhoven, Heerenveen, Rotterdam, Leusden, Shanghai
87.400 m²
Inbo is een grote organisatie met zo’n 160 werknemers en 13 partners. Het bureau leverde in 2023 11 projecten op, waarvan veel woningbouw, een stadhuis, een onderwijsinstelling en een aantal kantoren. Ook werkt de afdeling engineering mee aan veel projecten van andere architecten om hun visie te realiseren. Zelf zet Inbo mensen centraal en betrekken ze graag de uiteindelijke gebruikers bij het ontwerp. Dit is de eerste keer dat zij bovenaan de top-25 staan. Een van de mooiste projecten van 2023 is de renovatie van het al 22 jaar leegstaande stadhuis van Rijswijk. Het gebouw heeft zijn oorspronkelijke functie als huis van de stad teruggekregen.
2 (18) Sum Architecten
Hilversum
78.203 m²
Sum Architecten richt zich sterk op de veranderende centrumgebieden en winkelcentra. Door het revitaliseren en het toevoegen van woningbouw ontstaan weer aantrekkelijke gebieden. Dit doet het bureau door heel het land. Dit jaar levert het bureau opmerkelijk veel gerenoveerde winkelgebieden op in vooral middelgrote steden.
3 (–) Tconcept
Den Haag
78.000 m²
Na 8 jaar ontwerp en bouw leverde Tconcept de renovatie van winkelcentrum Zuidplein in Rotterdam op, een enorme verbetering ten opzichte van de oude situatie. Daarnaast levert het bureau nog een kleiner kantoor op. Het bureau onder leiding van Willem-Joost de Vries, Frans van Dongen en Dies Verburg bouwt verder veel woningen in Den Haag en Amsterdam. Daarnaast zijn er nog buitenlandse projecten van grote omvang in Zweden en Oekraïne.
4 (22) De Zwarte Hond
Groningen, Rotterdam en Keulen
33.320 m²
De Zwarte Hond leverde dit jaar meerdere projecten op. Een opvallend gebouw is het nieuwe kantoor voor Liander in Amsterdam. Dit kantoorgebouw is opgebouwd uit modulaire eenheden in duurzame materialen, zoals hout. Met het gebouw won De Zwarte Hond de prijs voor kantoorgebouw van het jaar. De jury omschreef het als volgt: ‘Het gebouw laat er geen twijfel over bestaan dat hier gewerkt wordt, maar het blijft tegelijkertijd perspectief bieden op een ander gebruik in de toekomst.’
5 (3) UN Studio
Amsterdam, Shanghai, Hong Kong, Frankfurt, Dubai, Melbourne en Austin
32.000 m²
Vorig jaar stond UN Studio al met het hoofdkantoor van Booking.com in de lijst. De oplevering werd dit jaar echt afgerond. Op YouTube is een documentaire te zien over de realisatie van dit monsterproject.
Dit jaar leverde UN Studio een groot project op in Eindhoven. Ook opende het bureau een nieuw kantoor in Austin, in de Verenigde Staten. Verder doet UN Studio goede zaken in Düsseldorf. Dit jaar werd daar de Eclipse Campus geopend en won het kantoor de competitie voor een mixed-use gebouw van 65.000 m².
6 (15) Cepezed
Delft
28.111 m²
Cepezed maakt bijzonder uitgedachte gebouwen. Het bureau komt regelmatig terug in deze lijst als zij voor de markt werken. Het is daarnaast actief voor overheden en onderwijs. Dit jaar leverden ze diverse kleinere gebouwen op. Naast architectuur heeft Cepezed een ontwikkelbedrijf, fungeert het via CepezedBouwteam als hoofdaannemer en ontwerpt CepezedInterieur de binnenwereld van gebouwen.
7 (–) Hofman Dujardin
Diemen en Bilbao
24.000 m²
Barbara Dujardin en Michiel Hofman leiden het gelijknamige bureau met bijna 40 werknemers. Het is een zeer internationaal opererend bureau dat kan leveren in het Nederlands, Engels, Frans, Portugees, Turks, Duits, Spaans, Italiaans en Chinees. Het werkveld van Hofman Dujardin is dan ook voornamelijk Europa en het Midden-Oosten.
8 (–) Ector Hoogstad
Rotterdam
23.500 m²
Ector Hoogstad is een gerenommeerd bureau met bijna 40 medewerkers. Het bureau is vooral actief voor de overheid, bijvoorbeeld met onderwijsgebouwen van basisschool tot universiteit. Maar ook kantoren voor het bedrijfsleven en hotels behoren tot de opdrachten. In 2023 haalde het bureau de nieuwbouw voor de faculteit Technische Natuurwetenschappen in Delft binnen.
9 (4) OZ
Amsterdam
23.112 m²
OZ is al jaren een vaste deelnemer aan de Top-25. Dit jaar leverde OZ meerdere gebouwen op voor kantoren en woningen. Zo springt het woongebouw Lumen, naast de vuurtoren in Scheveningen, meteen in het oog. Wouter Zaaijer, Chris Zwiers, Oresti Sarafopoulos en John Bosch maken samen met 40 medewerkers moderne gebouwen met veel glas en een luxe uitstraling.
10 (–) RoosRos
Oud-Beijerland en Goes
22.560 m²
RoosRos werkt vanuit respectvol rentmeesterschap aan allerlei projecten. In 2023 werden onder andere bedrijfsruimten (zie de top-10 met distributiecentra), winkels, hospitality, kantoren en een lab opgeleverd. RoosRos ontwerpt met aandacht voor licht, lucht, ruimte en de mens. Ook heeft het bureau een eigen academie en lab om nieuwe ontwikkelingen te onderzoeken en zich eigen te maken.
11 (–) EUP Design
Hoornaar
19.571 m²
EUP Design heeft al eens eerder in de lijst gestaan. Dit keer is de oplevering van een winkelcentrum in Heemskerk de aanleiding. Naast winkelcentra ontwerpt het bureau veel bioscopen en utilitaire projecten.
12 (16) P.A.M. Teunissen
Voorschoten
16.000 m²
Architectenbureau P.A.M. Teunissen leverde dit jaar weer een nieuw Van der Valk hotel op. Het ontwerpen van hotels voor de familie Van der Valk doet het bureau regelmatig. Het is altijd een platte doos met hospitality en restaurant voor evenementen, gecompleteerd met een torenblok met de hotelkamers.
13 (–) De Architekten Cie.
Amsterdam
15.117 m²
De Architekten Cie. steunt Pi de Bruijn bij de renovatie en uitbreiding van de Tweede Kamer en het Binnenhof. Daarnaast werkt het bureau aan opdrachten in woningbouw, onderwijs en kantoren. Het bureau ondersteunt ook andere partijen met de implementatie van BIM als werkmethodiek en heeft een apart ontwikkeladviesbureau.
14 (–) Christoph Kohl Architekten
Berlijn
14.316 m²
Architectenbureau Christophe Kohl Architekten is gevestigd in Berlijn en maakt herkenbare gebouwen, zowel in moderne als meer traditionele vormentaal. Het doet voornamelijk grotere projecten, zoals complete bouwblokken. Het bureau komt in deze lijst met de herontwikkeling van het stadscentrum van Vught, maar het doet ook projecten in Amsterdam, Helmond, Haarlem en andere steden. Dit betreft echter meestal woningbouw.
15 (–) Powerhouse Company
Rotterdam, München en Oslo
13.500 m²
Powerhouse Company is het geesteskind van architect Nanne de Ru. Samen met Paul Stavert, Stefan Prins, Sander Apperlo, Johanne Borthne en Albert Takashi Richters geeft hij leiding aan meer dan honderd medewerkers. Inmiddels draait de aan Nanne de Ru gelieerde ontwikkeltak Red Company op volle toeren. In Rotterdam ontwikkelt Red niet alleen de Rise-toren, maar ook het hele Codrico-terrein. Inmiddels is er nu ook een bouwmanagmenttak aan de familiebedrijven toegevoegd. Zo kunnen projecten ook in eigen beheer worden uitgevoerd.
16 (10) ZZDP
Amsterdam
13.391 m²
ZZDP is een vaste waarde in deze lijst. Dit jaar leverde het bureau een kantoor op in Amsterdam en twee grote woningbouwprojecten. Verder liet Joris Deur van zich horen in een podcast die hij samen met VGVisie en Roelof Hemmen maakte over de wooncrisis en de mogelijke oplossingen hiervoor. In de tussentijd ontwerpt het bureau diverse woontorens in Nederland.
17 (1) MVRDV
Rotterdam, Shanghai, Paris, Berlijn en New York
13.000 m²
MVRDV stond vorig jaar op 1 in deze lijst met Tripolis. Dit kantoorgebouw is in 2023 pas echt in gebruik genomen, maar telt vanwege de oplevering in 2022 niet meer mee. MVRDV leverde dit jaar een relatief klein kantoorgebouw op in Amsterdam. Het bureau is nog steeds over heel de wereld actief. Het werkt bijvoorbeeld momenteel aan het hergebruik van zijn eigen baanbrekende Expo 2000-paviljoen (de gestapelde landschappen).
18 (–) Office Winhov
Amsterdam
12.100 m²
In 2023 werd Office Winhov uitgeroepen tot Architect van het Jaar 2023 door Architectenweb. Het bureau werd door collega’s uit de vakgemeenschap geroemd om de gedegen, met precisie ontworpen gebouwen waarbij een lange levensduur centraal staat. Mijn persoonlijke favoriet zijn de uitgaven van Local Heroes; in deze publicatie die via het bureau tot stand komt, staat steeds een fascinerende maar onbekende architect centraal (zie het kader op pagina 53 voor meer over het werk van Office Winhov).
19 (–) Team V
Amsterdam
12.000 m²
Team V ontving in 2022 en 2023 veel lof en prijzen voor hun woningbouwproject Haut in Amsterdam. Het 21 verdiepingen hoge gebouw is bijna geheel uitgevoerd in hout. In 2023 stond mede-oprichter Do Janne op nummer 13 in de Duurzame top-50 van ABN Amro. Het bureau werkt vooral in woningbouw, infrastructuur en onderwijs.
19 (–) Zecc
Utrecht
12.000 m²
In 2023 leverde Zecc in opdracht van Lingotto de Vasim op. In dit oude, industriële gebouw in Nijmegen is nu ruimte voor bedrijven, cultuur en evenementen. Onder leiding van Bart Kellerhuis en Marnix van der Meer werken zo’n 20 werknemers aan uiteenlopende projecten. Een van die projecten is de tijdelijke Tweede Kamer in Den Haag.
21 (–) Wiegerinck
Arnhem en Kleve
11.200 m²
Wiegerinck bestaat al 75 jaar. In 2023 heeft het bureau bijna 60 medewerkers. Zij werken aan verschillende grote projecten in de zorg en aanverwante programma’s. Zo leverde het bureau in 2023 het Tergooi MC in Hilversum op. Deze 55.000 m² tellen echter niet mee voor deze lijst. Naast de zorg zijn er opdrachten in woningbouw en de hotelbranche.
22 (–) Fokkema
Delft
10.200 m²
Fokkema & Partners Architecten werkt op het snijvlak van interieur, branding en architectuur. Daarnaast heeft het bureau F-lab, waarin het samenwerkt met fabrikanten van meubels en andere interieurproducten. Zo kan het bureau in samenwerking met deze partijen ook nieuwe producten ontwikkelen voor zijn projecten.
23 (–) Forum Architecten
Tilburg, Düsseldorf en Poznan
10.000 m²
Forum Architecten werkt in Nederland, Duitsland en Polen en heeft ook in al die landen kantoren. In 2023 werd eindelijk het door Forum ontworpen Pathé-bioscoopcomplex in Ypenburg opgeleverd, na jaren van stilstand ten tijde van de coronacrisis. In de zeven maanden daarna ontving de bioscoop al 500.000 bezoekers.
23 (–) Mulderblauw Architecten
Leidschendam
10.000 m²
Dit jaar leverde Mulderblauw weer een hotel op, dit keer in Rotterdam. Het bureau heeft bijna 60 medewerkers en werkt aan projecten van hospitality, woningbouw en zorg tot branding, en van storytelling tot distributiecentra en datacenters. Een allround bureau dus.
25 (–) Oma
Rotterdam, Hong Kong, New York, Brisbane
9.250 m²
Oma leverde in 2023 één project in Nederland op, een relatief bescheiden kantoor in Amsterdam. Verder viel het nieuwe Feyenoord-stadion en de gebiedsontwikkeling Feyenoord City in het water, nadat de Raad van State het bestemmingsplan vernietigde in 2022. Het bureau werkt aan een doorstart van het gebied (zie pagina 17). Ook werkt het nog aan de ontwikkeling van het Bajeskwartier, de voormalige Bijlmer-gevangenis en omgeving.