Ruim baan voor woningbouw in Laakhavens

De voormalige Haagse binnenhavens, aangelegd rond 1900, ondergaan een complete metamorfose. Zowel bekende namen als Duwo, Arcade en Plegt–Vos als nieuwe ontwikkelaars zoals NU Projectontwikkeling en Dutch Housing Company timmeren aan de weg om dit centraal gelegen stadsdeel van kleur te laten verschieten.
Het gebied is verdeeld in Laakhaven-Hollands Spoor, Laakhaven-Centraal, Laakhaven-West en Petroleumhaven. Het verandert de komende jaren in een moderne, eigentijdse stadswijk waar mensen kunnen werken en wonen. Met onder meer de Haagse Hogeschool, Megastores Haaglanden en verscheidene studenten- en appartemententorens is in het verleden al veel nieuwbouw gerealiseerd. Het waren echter nogal gefragmenteerde ontwikkelingen.
In de jaren ’80 en ’90 lag de nadruk nog sterk op bedrijfsruimte en grootschalige retail. Zo kregen de doe-het-zelfketens Gamma en Praxis ruim baan en zag Megastores Haaglanden rond de eeuwwisseling het levenslicht. Dit project is ontwikkeld door VolkerWessels. Het grootste winkelcentrum van Nederland heeft vanaf die tijd met hoge leegstand gekampt. De nieuwe eigenaren zijn vastbesloten het tij te keren en het centrum een complete gedaantewisseling te laten ondergaan.

Behoefte aan studentenvoorzieningen
De Haagse Hogeschool opende in 1995 de deuren en ROC Mondriaan volgde in 2008. Inmiddels studeren er 30.000 studenten in het gebied en is er een grote behoefte aan studentenwoningen en -voorzieningen. Daarna werden drie grote kantoorcomplexen gerealiseerd tegenover het station: Poseidon, het kantoor van de Consumentenbond en het Haagse Hoge Huis, waar ook T-Mobile onderdak vindt. De vier woontorens Aquadriga aan de Fijnje kade (haaks op de kantoren) dateren uit 2000 en vormden de eerste woonbebouwing in de Laakhavens. Daarna volgden drie torens met studentenwoningen, twee vierkante torens langs het spoor en een ronde aan het Leeghwaterplein. Aan de andere kant van Laakhaven-Centraal zijn twee woontorens met een lager bouwdeel verschenen aan weerszijden van het Calandplein. Dit betreffen sociale en middeldure huurwoningen.
De sfeer van de Laakhaven-West blijft behouden. Er komen 1900–2100 woningen en er is ruimte voor 25.000 m² aan bedrijfsruimte, voor middelgrote en kleine bedrijven, dienstverlening en horeca. In 2012 is de gemeente gestart met de verkoop van kavels aan particulieren, ondernemers en ontwikkelaars. Het Pioniergebouw in de Waldorpstraat op de hoek met de 1e van der Kunstraat is verbouwd tot studenteneenheden.
De meeste gebouwen in Laakhaven-West worden gerealiseerd door NU Projectontwikkeling, in totaal bijna 1200 woningen. Waldo City is al opgeleverd en bestaat uit 600 woningen, verdeeld over vijf complexen. Daarvan is één complex verkocht aan particulieren en de andere vier zijn als belegging verkocht aan zowel institutionele als private investeerders, door ze in te brengen in een vastgoedfonds met een cv-structuur. Het project is gefinancierd door FGH.
De grootste gebouw op Laakhaven-West is de Waldo Tower, met 321 appartementen en 870 m² commerciële ruimte in de plint. Deze telt 22 verdiepingen en is 70 meter hoog. Eveneens opgeleverd in 2016 zijn de River Towers (66 huurappartementen in White Nile en 46 koopappartementen in Blue Nile).

Artiestenbureau
De vastgoedonderneming NU Projectontwikkeling is opgericht door Edwin Jansen en Raymond Rijnaars, die voorheen het artiestenbureau AT Productions runden, met onder andere Anouk en Kane onder management. Het bureau was vroeger gevestigd in het RAC-gebouw. Dit is de voormalige wegenwachtgarage, die midden op Laakhaven-West staat en is gerenoveerd. Inmiddels zijn het artiestenbureau en de projectontwikkelaar verhuisd naar de Waldo Tower.
NU Projectontwikkeling realiseert nu aan de tussen de Calandkade een 1e Lulofsdwarsstraat de volgende fase, in samenwerking met Kampman Architecten en Stebru Bouw. Die bestaat uit vijf gebouwen met 550 woningen, drie parkeergarages en 1125 m² commerciële ruimte (inclusief horeca). Rijnaars: ‘In 2014 zijn we gestart met de eerste plannen voor het ontwerp van zeven complexen op het al jaren braakliggende Laakhaven-West. Ons bedrijf was hier al een tijd gevestigd en we waren ervan overtuigd dat, ondanks de crisis, dit gebied voldoende kansen bood voor een succesvolle herontwikkeling. De eerste fase bestond voornamelijk uit luxe stadstudio’s en 3-kamerwoningen. In de volgende fase worden 550 woningen, voornamelijk 2- en 3-kamerappartementen, toegevoegd in dit gebied. Ook nu worden weer gedeelde voorzieningen gerealiseerd, zoals grote binnentuinen met veel groen, zonneterrassen, horecagelegenheden, detailhandel en parkeergarages. Alle woningen en commerciële ruimten worden verwarmd via een duurzame wko-installatie.’
Verder zijn er kavels verkocht waar woningen op gebouwd worden door particulieren, vooral in de Petroleumhaven. Hier worden ook waterkavels uitgegeven.

Projecten in Laakhavens

1. Stationspostkantoor en The Globe
Plan: Herontwikkeling Stationspostkantoor en The Globe tot mixed use, ook met woningen, nieuwbouw op plot naast The Globe
Locatie: Naast station Hollands Spoor
Ontwikkelaar: Life Makes Sens (Life en Sens Real Estate)
Architect: Braaksma & Roos Architecten
De Belgische ontwikkelaar/investeerder Life en de Nederlandse ontwikkelaar Sens Real Estate zijn een samenwerking aangegaan onder de naam ‘Life Makes Sens’. Het eerste project dat de partijen samen oppakken is de gebiedsontwikkeling Laakhaven Centraal, bestaande uit het door Life verworven Stationspostkantoor, the Globe en het ontwikkelingsplot aan de Waldorpstraat in Den Haag. De ontwikkelopgave bestaat uit circa 150.000 m² multifunctionele stadsontwikkeling met een groot woningaanbod, die de volledige omgeving van het Hollands Spoor nieuw leven moet inblazen. De locatie ligt vlakbij de Haagse Hogeschool en Megastores Haaglanden.
Het Stationspostkantoor (32.000 m²) is in 2016 verworven door Life en staat momenteel grotendeels leeg. Op de begane grond van het rijksmonument is tijdelijk een kringloopwinkel gevestigd. Er komt na de verbouwing onder meer een vestiging van van Fosbury and Sons, een Belgische aanbieder van flexibele kantoorruimte, een hotel en woonruimte. The Globe (35.000 m²) werd in de jaren ’90 herontwikkeld tot retail, klimhal en kantoorruimte en was eigendom van een vastgoedfonds van Annexum. Om de nieuwe toegang naar station Hollands Spoor mogelijk te maken, kocht de NS het pand in 2015. Nu de plannen vergevorderd zijn, heeft de NS het weer verkocht aan de Belgische ontwikkelaar Life.

2. Galleria (Megastores Haaglanden)
Ontwikkelaar: HS Retail (MRP Development en CQS)
Financier: Nomura International
Investering herontwikkeling winkelcentrum: € 40 mln
Architect: Group A
Bouw gestart, oplevering eind 2019
Dit project betreft de herontwikkeling van Megastores Haaglanden, dat wordt omgedoopt tot Galleria. Het in 2000 geopende winkelcentrum omvat 85.000 m² en zal onder aanvoering van de nieuwe eigenaar HS Retail, een combinatie van MRP Development en investeerder CQS, een gedaantewisseling ondergaan. Daarbij gaat niet alleen het winkelcentrum op de schop (er komt onder meer een wijkwinkelcentrum), maar er wordt ook een 70 meter hoge woontoren gebouwd met 160 appartementen. Verder kom er een nieuwe hoofdingang aan Leeghwaterplein, wordt meer horeca en leisure toegevoegd en wordt de uitstraling verbeterd. Op de begane grond naast de supermarkten komt een nieuwe parkeerplaats.

3. Waldorp Four
Plan: Nieuwbouw 780 woningen
Locatie: Tussen Megastores en het spoor
Ontwikkelaar: Bond Development, Den Haag (Peter van Drunen)
Architect: Paul de Ruiter
Start bouw: Voorjaar 2018
Het beoogde bouwplan gaat uit van de realisatie van vier woongebouwen (drie van 77 meter hoog en één van 44 meter hoog), die met elkaar verbonden zijn via een doorlopende onderbouw van circa 13,5 meter hoog. In deze onderbouw zijn op straatniveau (commerciële) ruimtes voorzien die zullen bijdragen aan de gemeentelijke visie om van de Waldorpstraat een aantrekkelijke stadsstraat te kunnen maken met een zo groot mogelijke wisselwerking tussen gebouw en straat. Dit wordt bereikt door een levendige plint te realiseren met ruimte voor kleine bedrijven, dienstverlening en voorzieningen die zijn gericht op de bewoners van het complex, zoals een coffeecorner of een fietsenstalling. De onderbouw zal tevens voorzien in parkeervoorzieningen. De gehele ontwikkeling biedt ruimte aan 780 woningen van 23–90 m².

4. Vijverhof
Plan: Nieuwbouw woontoren met 481 studentenwoningen en twee gebouwen met in totaal 120 starterswoningen
Locatie: Leemansplein, tussen Haagse Hogeschool en Leeghwaterplein
Ontwikkelaar: Ten Brinke Slot en Plegt Vos
Eigenaar: Duwo (studentenwoningen)
Architect: KOW
Bouw gestart, oplevering eind 2018 (fase 1, studententoren)
Op het Leemansplein in Den Haag komen om totaal circa 600 woningen voor studenten en starters. De studentenwoningen zijn ondergebracht in een 71 meter hoge toren met 22 verdiepingen. De woontoren met de 481 studentenwoningen van Duwo vormt samen met twee andere woongebouwen – met totaal circa 120 startersappartementen – het plan Vijverhof in Den Haag. Het stuk grond waarop wordt gebouwd, werd onlangs door de gemeente overgedragen aan Duwo.
Het plan Vijverhof is een van de grotere projecten die de komende jaren door Ten Brinke Slot Projectontwikkeling en Plegt–Vos Bouwgroep worden ontwikkeld in het voormalig industriegebied Laakhavens in Den Haag. Het gebied krijgt hiermee opnieuw een flinke kwaliteitsverbetering. Die begon al in de jaren ’90, toen hier een transformatie naar werken, onderwijs en winkelen werd ingezet.

5. Phytagoras
Plan: Herontwikkeling gdv/pdv-locatie langs Verheeskade, nieuwbouw woontoren met 198 appartementen
Locatie: Tussen Verheeskade en Lulofsstraat
Ontwikkelaar: Ovile en Lakenvelder Investment Group
Architect: OPL
Het bestaande driehoekige bouwblok tussen de Verheeskade en Lulofsstraat wordt herontwikkeld tot deels woningen en deels bedrijfsruimte (9450 m² bvo). Op de punt komt een nieuwbouw woontoren en de twee bestaande kantoorblokken boven de bedrijfsruimte worden getransformeerd naar appartementen. Het totale volume van het woonprogramma is 31.350 m². De fitness en squash in de plint blijven gehandhaafd.

6. Nieuwe toegang en winkels Hollands Spoor
Plan: Station Hollands Spoor krijgt aan de kant van Laakhaven een eigen stationsentree met 800 m² winkels, een stalling voor 2500 fietsen en een plein.
Ontwikkelaar: NS Stations en Prorail
Bouw is gestart, oplevering maart 2019
De perrontunnel van het station wordt helemaal doorgetrokken tot aan de Laakzijde en biedt ruimte aan winkels en horeca en een fietsenstalling met 2500 plaatsen op het dak van de nieuwe entree. Het nieuwe stationsplein krijgt een groene inrichting.

7. CalandTwo
Plan: CalandTwo wordt gebouwd naast de CalandTower en telt 117 appartementen
Locatie: Calandkade
Ontwikkelaar: Arcade en Ballast Nedam
Belegger: Arcade
Architect: Moke Architecten
Bouw is gestart, oplevering derde kwartaal 2018.
Het appartementengebouw CalandTwo heeft acht verdiepingen. De appartementen liggen op de tweede tot en met achtste verdieping. Op de begane grond komen bedrijfsruimten. De appartementen (80% sociale huur en 20% vrije sector huur) hebben een gebruiksoppervlakte van circa 56–89 m².

8. Studentenappartementen
Plan: 116 studentenappartementen
Locatie: Calandstraat
Ontwikkelaar: FSW en Heembouw
Belegger: FSW
Bouw is gestart, oplevering april 2018
Aan de Calandstraat in Laakhaven-West realiseert Heembouw in opdracht van FSW Projectontwikkeling een appartementengebouw van 10 woonlagen, met 116 luxe studentenappartementen van gemiddeld 30–35 m².

9. Calandkade
Plan: Vijf gebouwen met 550 woningen, drie parkeergarages en 1125 m² langs de Calandkade
Locatie: Tussen Calandkade en 1e Lulofsdwarsstraat
Ontwikkelaar: NU Projectontwikkeling en Stebru
Architect: Kampman Architecten
In ontwikkeling, oplevering medio 2020
De gebouwen variëren van 9 tot 12 verdiepingen en lopen trapsgewijs af richting het water, waarbij de getrapte gevels zorgen voor een optimale bezonning en uitzicht op het water. Er is in de ontwikkeling veel groen aanwezig op de dakterrassen en in de gemeenschappelijke daktuinen. Tussen de gebouwen worden autovrije speel-/woonstraten aangelegd die direct grenzen aan de voortuinen van de woningen op de begane grond.

10. Kop van Laak
Plan: Nieuwbouw 77 appartementen en bedrijfsruimte
Locatie: Kruispunt Calandstraat en Waldorpstraat
Ontwikkelaar: Pike Vastgoed
Architect: Arkelson Architectuur
Op het kruispunt van de Calandstraat en de Waldorpstraat is Pike bezig met een aantrekkelijke woningbouwlocatie. Hiermee wordt de ontwikkeling Spoorzone afgesloten en is de ontwikkeling Laakhaven-West in de afrondende fase. Ouwehand Bouw is de aannemer. Het programma bestaat uit nieuwbouw 77 appartementen en bedrijfsruimte/horeca. 

11. Mandirpark
Tussen de 1ste van der Kunstraat en de Waldorpstraat komt een Mandirpark met drie tempels voor drie verschillende Hindoestaanse geloofsrichtingen.

12. Hoge Vrijheid
Plan: CPO in hoogbouw, circa 100 woningen
Locatie: Petroleumhaven
Ontwikkelaar: Combinatie Vink Bouw, Martijn van der Hijden Architecten, IAA Architecten, Urbannerdam, Breed Integrated Design, Techniplan Adviseurs en DPA Cauberg-Huygen.
Een van de spectaculairste CPO-projecten (collectief particulier opdrachtgeverschap) is De Hoge Vrijheid, waar het voor het eerst mogelijk is om gevel, woonoppervlak, hoogte en plattegrond zelf samen te stellen in een woongebouw van 70 meter hoog.