Top-50 Ontwikkelaars 2016: COD/Borghese grootste ontwikkelaar commercieel vastgoed 2016

De PropertyNL Top Ontwikkelaars bestaat uit de belangrijkste ontwikkelaars van commercieel vastgoed (winkels, kantoren, bedrijfsruimten, hotels en overig) van Nederland, gesorteerd op geschatte beleggingswaarde van de projecten die in 2016 in aanbouw waren of in 2016 zijn opgeleverd. Uit de analyse blijkt dat de markt voorzichtig aantrekt. 

Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 11, 2 december 2016
Door Gabriëlle Klaver
research: Daphne Boiten, mmv Ronald de Blauw

De profielen van de Top-50: 

foto: NHow-hotel in Amsterdam
1 COD/Borghese 
COD ontstond in 2010, toen de kantorenportefeuille van Multi werd afgesplitst. Vanuit een nieuwe stek aan de Michelangelostraat in Amsterdam-Zuid ging de ontwikkelaar aan de slag met herontwikkeling van bestaande panden en ook met nieuwbouwprojecten. In 2013 werd Borghese, het ontwikkelbedrijf van Winno en Robert Pleijsier, aandeelhouder van COD. De broers Pleijsier en Van Veggel zijn nu beiden voor de helft eigenaar van het bedrijf. De dagelijkse leiding is in handen van Gert-Wim Bos en Enno Otten.
Belangrijke projecten in de portefeuille zijn het NHow-hotel bij het RAI-complex, ontworpen door Rem Koolhaas en zijn bureau OMA, de herontwikkeling van het Prinsengrachtziekenhuis, wooncomplex RIV op de kop van de Zuidas en Nautique Living met circa 900 woningen op voormalige NDSM-werf (samen met Verweij Mungra en Borghese). Opgeleverd en verkocht zijn inmiddels Motel One op de Zuidas, het kantoorproject 5Keizers en het Generator Hotel in een voormalig Universiteitsgebouw aan de Mauritskade.
Eerder dit jaar kocht COD de voormalige Ambachtsschool aan de Verspronckweg in Haarlem van de Amsterdamse woningcorporatie De Key. Het 20.000 m² grote monumentale complex wordt getransformeerd naar 175 woningen.
Borghese Real Estate is opgericht in 1998, Winno en Robert Pleijsier zijn eigenaar van dit bedrijf. Naast Borghese zijn ze ook eigenaar van het bouwbedrijf Pleijsier Bouw. De dagelijkse leiding is in handen van Enno Otten. Borghese heeft in de afgelopen jaren commerciële projecten, grootschalige logistieke projecten en woningen ontwikkeld. Recente projecten zijn In het Noorderlicht (220 appartementen met commerciële plint in het centrum van Utrecht), Het IJland (271 woningen op IJburg), Prins en Keizer (de herontwikkeling van het voormalige ABN Amro-kantoor aan de Vijzelstraat, samen met COD en Keystone), en het 42.000 m² grote distributiecentrum/koelhuis voor XPO en Albert Heijn. Eveneens onlangs aangekocht is het oude Postbank-kantoor aan de Velperweg in Arnhem, en ook dit gebouw van maar liefst 80.000 m² krijgt een woonbestemming. Er komen circa 400 appartementen, deels middeldure huur en deels sociaal. ING heeft het pand inmiddels verlaten en de verbouwing kan dit voorjaar starten. Ook dit project wil Borghese aan een belegger verkopen.

2 VolkerWessels
Het VolkerWessels-concern is dit jaar qua ontwikkeling commercieel vastgoed voorbijgestreefd en is de tweede in de markt geworden. De ontwikkelende bouwer bestrijkt met zijn ongeveer 120 ondernemingen de gehele Nederlandse markt. Grootste ontwikkelbedrijven commercieel vastgoed van het concern van de familie Wessels, dat een netwerkorganisatie is, zijn G&S Vastgoed, VolkerWessels Vastgoed (zie interview Marcel Schipper), Bouwontwikkeling Jongen en SDK Vastgoed. G&S is vooral bezig op de Zuidas met grote kantoorprojecten, VolkerWessels Vastgoed is landelijk actief, SDK in Zuid-Nederland en Bouwontwikkeling in Limburg.

foto: The Spring in Leidschendam 
3 Unibail-Rodamco
Beursgenoteerd fonds Unibail-Rodamco viel vorig jaar buiten de lijst, maar dit jaar is de herontwikkeling van Leidschenhage in Leidschendam-Voorburg van start gegaan. Het ambitieniveau is hoog: hier moet Mall of the Netherlands komen, die consumenten moet verleiden tot een dagje uit. Unibail-Rodamco heeft het nodige missiewerk moeten doen om de benodigde vergunningen te krijgen: niet iedereen is gecharmeerd van een dergelijke winkelontwikkeling in een markt die juist moet krimpen.

foto: Barones in Breda
4 Kroonenberg Groep
De Kroonenberg Groep is meer een ontwikkelende belegger dan een beleggende ontwikkelaar. Het familiebedrijf heeft een omvangrijke beleggingsportefeuille met veel winkelvastgoed. Hierin wordt nu danig geïnvesteerd, om de toenemende concurrentie het hoofd te bieden. De herontwikkeling en uitbreiding van Gelderlandplein is dit jaar opgeleverd. Ook de Barones in Breda (28.000 m² retail), Hilvertshof in Hilversum (20.000 m²) en de Kalvertoren in Amsterdam (12.500 m²) worden klaargemaakt voor de toekomst. Het volgende project, met de herontwikkeling van de Kasbank net achter de Amsterdamse Kalverstraat, staat alweer op de rol.

5 Dura Vermeer
Het bouwconcern in familiehanden is de recessie redelijk ongeschonden doorgekomen, mede dankzij de nieuwe kantoren van Stibbe en AkzoNobel op de Zuidas. Het bouwconcern als geheel staat onder leiding van Job Dura. De ontwikkelende bouwer bouwt zelf de gebouwen en verkoopt ze aan beleggers. Andere projecten zijn het opleidingscentrum en hotel van het Amerikaanse cruisebedrijf Carnival in Almere Duin, en het nieuwe kantoor van bioscience-bedrijf Genmab in Utrecht.

6 OVG Real Estate
De pur sang kantoorontwikkelaar verraste onlangs met een bericht dat het bedrijf de oversteek naar de Verenigde Staten maakt. Het Amerikaanse avontuur start met de herontwikkeling van het hoofdkantoor van Unilever. Herontwikkeling en renovatie tekent tegenwoordig de ontwikkelportefeuille: zo is OVG bijvoorbeeld samen met G&S betrokken bij de transformatie van het ING-kantoor Amsterdamse Poort in Amsterdam Zuidoost. In dezelfde deal heeft OVG ook getekend voor sloop en nieuwbouw van Frankemaheerd, wat het nieuwe en ongetwijfeld zeer duurzame hoofdkantoor van ING zal worden.

7 Klépierre
De herontwikkeling van Hoog Catharijne, het project waarmee het beursgenoteerde Klépierre de lijst haalt, vergt een lange adem. De lange ontwikkeltijd zorgt ervoor dat het project soms wordt ingehaald door de markt: V&D, dat in Hoog Catharijne veel vierkante meters innam, is inmiddels failliet. Toch komt dat gedeelte niet op het conto van Klépierre: juist dat stukje Hoog Catharijne is niet van de Franse belegger. Andere bezittingen van Klépierre zijn Alexandrium, Villa Arena, Markthal Rotterdam en Almere Centrum. Leidsche Rijn Centrum is inmiddels in aanbouw, maar wordt door een andere ontwikkelaar gedaan.

8 Van Wijnen Projectontwikkeling
Het zijn de gecombineerde projecten met retail en woningen waaraan Van Wijnen, een van de grootste woningontwikkelaars van Nederland, zijn positie in deze top ontwikkelaars van commercieel vastgoed dankt. De 24 dochterbedrijven van Van Wijnen, met het hoofdkantoor in Baarn, bestrijken heel Nederland, maar het zwaartepunt verschuift de laatste jaren naar de Randstad. De ontwikkelende bouwer is in particuliere handen en staat onder leiding van Edwin van den Berg.

foto: Hourglass in Amsterdam, credit: Artist’s impression: Dam & Partners Architecten
9 Maarsen Groep
Net is bekend geworden dat Greenchoice het monumentale Bouwcentrum in Rotterdam huurt. Het maakt deel uit van de grootschalige herontwikkeling van Weenapoint tot First, een multifunctioneel project dat goed is voor 46.000 m². Inmiddels is ook NoMa House aan de Zuidas in aanbouw, een ontwikkeling samen met Brouwershoff. Ook Hourglass, dat vooral door Loyens & Loeff wordt gehuurd, is een project met Brouwershoff. Beide projecten worden echter door de ontwikkelende belegger niet in eigendom gehouden: de kantoorgebouwen zijn verkocht aan respectievelijk CBRE GI en Bouwinvest.

10 Heren2
Heren2 is in 2002 begonnen als vooral gedelegeerd ontwikkelaar, maar doet ook zaken voor eigen rekening en risico. Dit jaar is onder meer Porcellis, het Europese hoofdkantoor van Calvin Klein, opgeleverd in de Houthavens. Directeur Eijk de Mol van Otterloo van Heren2 heeft indertijd zijn slag kunnen slaan door locaties van houtbedrijven op te kopen en posities van Nemaco over te nemen en in de Houthaven te gaan pionieren. Dat levert ook enkele panden op die nu in aanbouw zijn aan de Danzigerkade.

11 Foolen & Reijs/Citypads
Gestart vanuit Eindhoven, heeft Citypads zich inmiddels ontwikkeld tot een landelijke speler die zich toelegt op het transformeren van leegstaande kantoorgebouwen tot woningen. Omdat transformatieprojecten ook worden meegerekend in deze lijst, staat Citypads er ook in. Lee Foolen en Marc Reijs richtten het bedrijf begin jaren 2000 op en kregen met de kantorencrisis de wind in de rug. De transformatiespecialist houdt zich nu onder andere bezig met het ombouwen van Toren 3 van het World Fashion Center tot appartementencomplex.

12 ASR
ASR streeft ernaar om de totale ontwikkelportefeuille af te bouwen. Dat is voor een deel gelukt met de verkoop aan Meijer Realty Partners, waardoor MRP nu ook in deze lijst staat. Maar nog altijd heeft ASR met Leidsche Rijn Centrum een omvangrijk winkelontwikkelproject in portefeuille. De verwachting is dat het ASR ook zal lukken snel andere projecten af te bouwen; in de aanloop daar naartoe is directeur Jeroen Messemaeckers van de Graaff alvast vertrokken.

13 Hurks Vastgoedontwikkeling
Het opstappen van Geert Hurks als bestuursvoorzitter heeft zo op het eerste gezicht weinig negatieve gevolgen gehad voor de omzet uit projectontwikkeling. Achteraf gezien is Hurks nog goed weggekomen door de verkoop van het 20% aandeel in Ballast Nedam, enkele maanden voordat de aandeelhouders Ballast Nedam voor een schijntje moesten verkopen aan Renaissance. Het heeft Hurks niet gehinderd bij het in aanbouw nemen van projecten als het nieuwe onderkomen van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) op Utrecht Science Park (68.000 m²). Verder bouwt Hurks onder andere het Royal Cosun Food Technology Center in Dinteloord en winkelcentrum Boulevard Zuid in Eindhoven.

14 Top Vastgoed
Top Vastgoedontwikkeling is onder meer ontwikkelaar van het C&A-complex aan het Damrak en de Nieuwendijk in Amsterdam in opdracht van Bouwinvest, een van de grootste winkelontwikkelingen in Nederland. Voor ASR Vastgoed Vermogensbeheer nemen ze de V&D in Amstelveen (20.600 m²) onder handen, die nu een Hudson’s Bay zal worden. Op de lijst staan verder herontwikkelings- en uitbreidingsprojecten als Brouwerspoort in Veenendaal, De Mierakker in Reeuwijk en De Leim in Maastricht. Top Vastgoed, een bedrijf van Patrick van Lammeren en Frank van Kessel, heeft geen medewerkers in dienst, maar werkt met een vast team van 30 specialisten die per project worden ingehuurd.

Top Vastgoed realiseert soms projecten op no-cure, no-pay basis, zoals het Damrak en de Nieuwendijk (3 projecten aldaar) of de Muntpassage in Weert. In dergelijke gevallen bestaat de vergoeding uit een gedeelte van de waardecreatie, soms aangevuld met een gedeelte fixed fee. Maar ook ontwikkelt Top volledig voor eigen rekening en risico zoals de winkelcentra De Gaard in Utrecht en (50/50 met AM) Brouwerspoort in Veenendaal. 

Woningontwikkelaar AM en ontwikkelaar van commercieel vastgoed AM RED zitten onder één dak in Utrecht. Het ontwikkelbedrijf van bouwer BAM kan als onderdeel van een groter concern niet altijd een eigen koers varen: de tucht van de beurs wordt ook in Utrecht gevoeld. Er wordt gewerkt aan projecten als WTC Utrecht (CBRE Global Investors), het GZG-terrein in Den Bosch (samen met Heijmans), The Student Hotel in Eindhoven en de tweede fase van winkelcentrum De Voorwaarts in Apeldoorn.

16 DHG
David Hart Groep is het bedrijf van David Hart dat met name gespecialiseerd is distributie- en opslagruimte en vastgoed. Vooral in de Rotterdamse haven, maar ook in andere havengebieden, zoals Amsterdam (Casablancaweg) en Moerdijk. Ook voor kantoorgebouwen draait DHG zijn hand echter niet om: in een mooie deal kon de beleggende ontwikkelaar de huisvesting verzorgen van zowel Vopak als Radio Holland Group in Rotterdam.

17 Vorm Ontwikkeling
Ontwikkelende bouwer Vorm is een familiebedrijf met Daan van der Vorm aan het roer. In de woningontwikkeling is het inmiddels een snelle groeier, die een plaats inneemt in de Top-10 Woningontwikkelaars. Vorig jaar ging het Defensie-eiland in Woerden in aanbouw. Dit is een samenwerking tussen Blauwhoed en Vorm. Syntrus Achmea Real Estate & Finance neemt een deel van de woningen af. De oude gebouwen in het midden van het eiland worden gerenoveerd en krijgen een nieuwe functie: horeca, cultuur en wonen. Het is een mooi voorbeeld van de verscheidene mixed-use projecten die de ontwikkelaar uit Papendrecht onder handen heeft.

18 Urban Interest
Ontwikkelend belegger Urban Interest, het vastgoedvehikel van Harry Hilders, staat onder meer in de lijst met de transformatie van kantoorgebouw Bellavista aan de Thorbeckelaan in Den Haag naar appartementen. Ook in Groningen gaat het om de bouw van woningen, op de locatie van een bedrijfspand aan de Oosterhamrikkade. In Leiden is winkelcentrum Stevensbloem uitgebreid, gerenoveerd en opgeleverd.

19 Ahold RE&C
Ahold Real Estate & Construction ontwikkelt vaak meer dan alleen de eigen supermarkten. Het vastgoed is echter altijd dienend aan de core business van Ahold: de exploitatie van supermarkten. Maar ook de ontwikkeling van het nieuwe distributiecentrum van Bol.com in Waalwijk (50.000 m²) wordt zelf ter hand genomen. Ahold Real Estate & Construction is opgericht in 1982 en staat sinds 2011 onder leiding van Anneke de Vries.

20 Centrum Projecten
Vanuit een historische kantoorvilla in Hilversum hebben oprichters Marco van der Schoor en Peter Broeke in gedelegeerd opdrachtgeverschap menig winkelcentrum onder handen genomen. Na 10 jaar samenwerken heeft Peter Broeke echter besloten voor zichzelf te beginnen. Van der Schoor is sinds deze zomer enig aandeelhouder in Centrum Projecten. Werk onderhanden is onder meer Hilvertshof in Hilversum van Kroonenberg Groep, Sterrenhof in Spijkenisse, de Molenhoekpassage in Rosmalen en de ontwikkeling van het Jaarbeurscomplex in Utrecht.

21 Lingotto
De ontwikkelaar die zich graag ietwat eigenwijs opstelt heeft de iconische Shell-toren aan het IJ in Amsterdam inmiddels omgetoverd tot A’dam Tower, een uitgaanscentrum met hotel. Mede-investeerders hiervan zijn Hans Brouwer, Duncan Stutterheim en Sander Groet. Op de lijst staan echter ook projecten als een hotel in de Kauwgomballenfabriek nabij de Omval in Amsterdam. Dit project wordt in samenwerking met Van Wijnen gedaan.

22 Ivy Group
Het bedrijf van Mark van Ginkel, Martin Smit en Lodewijk Bianchi, voorheen Emmes Groep, is begonnen als een vehikel van een groep particuliere vastgoedinvesteerders. Naast beleggen wordt er echter steeds grootschaliger ontwikkeld. Ivy Group is gelieerd aan retailondernemer Ronny Rosenbaum. Belangrijk project in aanbouw is de nieuwbouw (12.000 m²) aan het Rokin in Amsterdam, op de plek van het voormalige Fortiskantoor, waar onder andere het nieuwe warenhuis Hudson’s Bay komt.

23 Hoorne
Hoorne Vastgoed uit Uitgeest was vroeger de vastgoedtak van Vomar Voordeelmarkt, maar opereert sinds 2009 zelfstandig, met als specialisatie retail en woningbouw. De zusterbedrijven hebben nog wel dezelfde eigenaar. Recente projecten zijn onder andere Dorpscentrum Wormer, winkelcentrum Holendrechtplein in Amsterdam en Mereveldplein in De Meern.

24 3W Real Estate
Vorig jaar doopte 3W New Development zich om tot 3W Real Estate en opende een kantoor in Amsterdam. 3W Real Estate heeft 21 medewerkers, en aandeelhouders zijn ceo Jaco Meuwissen en Kijabo (van de familie Vleugels). Na de Barones in Breda wordt de Kalvertoren in Amsterdam voor Kroonenberg Groep herontwikkeld. Andere winkelprojecten zijn onder andere De Hofpassage in Enschede (in opdracht van Elizen Vastgoed) en de revitalisatie en uitbreiding van Brusselse Poort in Maastricht West (Delta Lloyd).

25 Prologis
Het beursgenoteerde Prologis, met het hoofdkantoor in San Francisco, is niet alleen ’s werelds grootste belegger in logistiek en industrieel vastgoed, maar ontwikkelt zelf ook veel nieuwe projecten. Bram Verhoeven staat sinds 2010 aan het hoofd van het Benelux-team, dat kantoor houdt op Schiphol. In de Benelux heeft Prologis 1,7 mln m² aan assets onder management.

26 Giesbers
De Giesbers Groep bundelt zes ondernemingen die actief zijn in bouw en projectontwikkeling en staat onder leiding van René aan de Stegge. Giesbers Gebiedsontwikkeling uit Wijchen werkt onder aanvoering van John de Beijer aan grote projecten als het 85 ha grote bedrijvenpark Park15 in Oosterhout en TT World in Assen.

27 Provast
De onafhankelijke ontwikkelaar stond met de Markthal veelvuldig in de schijnwerpers. Doordat nieuwe projecten zoals de herontwikkeling van de Twin Towers op de Zuidas en Monarch III en Grotiusplaats (beide in Den Haag) nog niet in aanbouw zijn, is de notering dit jaar wat minder hoog dan vorig jaar. Wel in aanbouw is onder meer de Amstel-tower bij het Amstelstation, met het Meininger-hotel en 192 appartementen.

28 Heembouw
Heembouw is een ontwikkelende bouwer uit Roelofarendsveen die bedrijfsruimten, kantoren en woningen realiseert. Voorbeelden zijn het nieuwe DC van Rhenus in Son (41.000 m²), met Dok Vast als ontwikkelaar, en het nieuwe pand van Staay in Papendrecht. Heembouw telt 240 medewerkers en heeft met Habeon Architecten ook de ontwerpdiscipline in huis.

29 Boelens de Gruyter
Boelens de Gruyter is een landelijk opererende vastgoedonderneming die sinds 2007 actief is op het gebied van commercieel vastgoed en woningbouw. Boelens de Gruyter werkt met een team van 7 mensen aan diverse projecten, vooral in Amsterdam. Zo hebben ze de Parool-toren en het Trouw-gebouw (Student-hotel en 4000 m² commerciële ruimte) en het Jan Bommer-huis (162 woningen) herontwikkeld. Oprichters zijn Maarten de Gruyter en Harm Boelens.

30 Being Development
Het NHow Amsterdam RAI Hotel is verreweg het grootste project waar Being Development, samen met COD en architectenbureau OMA, aan werkt. Being Development uit Amsterdam heeft 5 mensen in vaste dienst, met Dirk Dekker en Bas van Dam als directeur-eigenaren. Andere projecten uit hun koker zijn The Pavillion en Handel Amsterdam, aan het andere uiteinde van de Zuidas.

31 Segesta Groep
Segesta uit Alkmaar heeft verscheidene kleine tot middelgrote wijkwinkelcentra herontwikkeld, waarbij meestal ook sprake is van uitbreiding. Dit doet de ontwikkelaar onder andere in Alkmaar, Hoofddorp, Amstelveen, Almelo, Zoetermeer en Spijkenisse. Het gaat om winkelcentra in eigen portefeuille. Het circa 20 mensen tellende team van Segesta wordt aangestuurd door algemeen directeur Alex Huges; eigenaar van het bedrijf is oprichter Co Appelman.

32 BPD
De grootste woningontwikkelaar van Nederland heeft veel gemengde projecten met wonen en commercieel vastgoed in portefeuille, zeker nu enkele projecten zijn doorgeschoven van het ontmantelde MAB. BPD is met projectontwikkeling ook actief in Duitsland en Frankrijk. Gebiedsontwikkelingen en projecten met een gecombineerd programma zijn bijvoorbeeld de woontorens Seattle en Boston op de Wilhelminapier in Rotterdam (met Synchroon) en Oosterdokseiland. Deze ontwikkeling van 100.000 m² met het hoofdkantoor van Booking.com telt echter nog niet mee voor de Top-100.

33 Rialto Vastgoedontwikkeling
Rialto Vastgoedontwikkeling is in 2001 opgericht door Rico van den Eijnde. Het team van 7 mensen ontwikkelt zowel voor eigen rekening als in opdracht van derden. In aanbouw is bijvoorbeeld Centrumplan Mill en de AaBe Fabriek in Tilburg, waar zo’n 30.000 m² winkelruimte zal komen. Rialto nam de ontwikkeling in 2013 over van Bouwinvest en verkocht deze aan Savills Investment Management.

34 Aedes Real Estate
Deze in hotels gespecialiseerde ontwikkelaar uit Amsterdam heeft met Rosewood opnieuw een tophotel aangetrokken. Het voormalige Paleis van Justitie aan de Prinsengracht wordt omgetoverd tot luxe hotel met 144 kamers. Paul Geertman en zijn 10 collega’s transformeerden verder het voormalige Emma Kinderziekenhuis aan de Sarphatistraat tot Hyatt Regency, het Andaz-hotel aan de Prinsengracht en het voormalige Burgerziekenhuis aan de Linnaeusstraat tot The Manor Amsterdam (Hampshire).

35 MRP Development
MRP Development is de ontwikkeldochter van Meijer Realty Partners, het vastgoedbedrijf van de familie Meijer. Charles Scholten staat aan het roer van MRP Development. Met de overname van een projectenportefeuille van ASR is de pijplijn fors uitgebreid. Bijzondere retailprojecten zijn Catharinasteeg Leiden, Osdorpplein Amsterdam en Post Utrecht (bibliotheek en commerciële ruimte).

36 Multi Vastgoed
Met het kapitaal van Blackstone wil Multi zich de komende jaren ontwikkelen tot een topspeler in de Europese retailsector. Met de verhuizing van het hoofdkantoor van Gouda naar Amsterdam vorig jaar worden de internationale ambities onderstreept. Het grootste Nederlandse project is Forum Rotterdam. Tegelijk gaat Multi kleinere projecten niet uit de weg, getuige Schuytgraaf in Arnhem en bioscoop Katwolderplein in Zwolle.

37 Redevco
De vastgoedonderneming van de familie Brenninkmeijer opereert in 11 verschillende landen en heeft een portefeuille met 400 panden/winkelcentra. De 50 assets in Nederland zijn in totaal € 460 mln waard. Het Nederlandse team van 13 mensen onder leiding van Clemens Brenninkmeijer neemt onder andere het vastgoed in de Stationsstraat in Almere en het Van Heekplein in Enschede onderhanden.

38 Keystone Vastgoed
Eigenaar–directeuren Ramon Hermans en Caspar Diepenhorst bouwen met collega Eelco van der Werf gestaag aan hun ontwikkel- en beleggingsportefeuille. Recente projecten zijn de transformatie van een schoolgebouw aan het Rapenburg in Leiden tot woonruimte. Keystone heeft samen met COD en Borghese het voormalige ABN Amro-kantoor aan de Vijzelstraat in Amsterdam herontwikkeld.

39 Certitudo Capital
Certitudo uit ’s-Hertogenbosch heeft sinds de start in 2007 verscheidene kantoren omgetoverd tot wooncomplexen met middeldure huurwoningen. Eerst nam directeur-eigenaar Peter Kuiten met zijn team (15 mensen) twee belastingkantoren in deze stad onderhanden. Deze zijn inmiddels verkocht aan een particuliere belegger. Inmiddels zijn de activiteiten uitgebreid naar Dordrecht, Zoetermeer, Maastricht, Haarlem, Arnhem en Apeldoorn. Grootste project is het voormalige kantoor van Centraal Beheer (45.000 m²), dat ontworpen is door Herman Hertzberger.

40 Built to Build
De Markies in Den Haag (met Marks & Spencer en Zara als huurders) is het grootste retailproject dat Built to Build uit ’s-Hertogenbosch op zijn conto kan schrijven, samen met Movement en Van Deursen. Op tijd verkocht aan Aachener Grundvermogen, nu M&S zich weer terug blijkt te trekken. Het bedrijf bouwt ook veel grote bedrijfspanden, zoals dat voor NSK in Tilburg, Seacon Logistics in Venlo en DC’s van rond de 35.000 m² in Almere en Weert. Die staan nog te huur.

41 Blauwhoed
Het onafhankelijke Blauwhoed staat te boek als de oudste ontwikkelaar van Nederland. Tegenwoordig houden de 41 medewerkers onder leiding van Phillip Smits zich bezig met transformatie en renovatie van bestaand leegstaand vastgoed, zoals Holendrecht Center in Amsterdam, dat verandert in een studentencomplex. Greystar is hier de belegger. In aanbouw zijn onder meer twee hotels aan de Valkenburgerstraat in dezelfde stad en Paradijs in de Arnhemse binnenstad.

42 Leyten
Leyten is een zelfstandige vastgoedontwikkelaar én belegger, gespecialiseerd in multifunctionele centrumprojecten met daarin winkels, woningen en maatschappelijk vastgoed. Oprichter Len Leijten heeft zijn onderneming overgedragen aan zijn zoons Allard en Folkert, die nu samen de leiding hebben. Leyten realiseert projecten in het hele land, zoals verschillende projecten in Rotterdam, Hof van Dedem in Dedemsvaart en SW 2 op de TU Campus in Delft (650 studentenwoningen en 2500 m² commerciële ruimte).

43 Breevast
Kantoorgebouw Metropool aan de Weesperstraat is omgeturnd tot hotel Zoku en kantoor- en winkelruimte, een recent project dat Breevast hier gerealiseerd heeft. Andere kantoorrenovaties zijn Vivaldistraat en Weteringschans. Winkelcentrum Magna Plaza is dit jaar verkocht. Breevast is ontstaan uit de Bredero Vastgoed (1973, verantwoordelijk voor Hoog Catharijne) en sloeg in de jaren ’80 de vleugels al uit naar Duitsland, de VS en Canada. In 1999 kwam Frank Zweegers als aandeelhouder aan boord. De directie wordt gevormd door Henk Brouwer en Jacco Vermeij.

44 Dok Vast
Dok Vast uit Oisterwijk werd opgericht in 2006 en is volledig in private handen. De aandeelhouders hebben hun kapitaal vergaard met een groothandel in ondergoed en beenmode. De ontwikkelaar richt zich vooral op de realisatie van distributiecentra. In aanbouw is bijvoorbeeld 41.000 m² logistiek vastgoed voor Rhenus in Tilburg, en Dok Vast leverde hier ook het logistieke centrum van 35.000 m² voor Dobotex op.

45 Colliers International
Door de overname van WPM staat commercieel vastgoedmakelaar Colliers ineens in de Top Ontwikkelaars. WPM was en Colliers is nu beheerder van heel veel winkelcentra. Als uitvloeisel van die taak is Colliers ook betrokken bij herontwikkelingen en vergaande renovatie van een aantal van die winkelcentra. Projecten zijn bijvoorbeeld uitbreiding en renovatie van Westwijkplein in Amstelveen, De Boogaard in Wognum en Zijdelwaardplein in Uithoorn.

46 Synchroon
Synchroon is onderdeel van het bouwconcern TBI en huist met zuster-ontwikkelaar Era Contour in Zoetermeer. De ontwikkelaar, ooit een fusie van Hopman Interheem en Johan Matser, doet de nodige woningbouwprojecten. Daarbij worden dan ook commerciële meters gerealiseerd, zoals bij de woontorens Boston en Seattle op de Wilhelminapier in Rotterdam. Synchroon is echter ook betrokken bij een project als is Cadenza in Zoetermeer en in de pijplijn zit onder andere Meerplein een project als Waterfront in Harderwijk.

47 Groep Heylen
Groep Heylen is een Belgisch bedrijf dat ooit begonnen is in de omgeving van Antwerpen. Inmiddels heeft het bedrijf echter ook de nodige ontwikkelingen in Nederland op zijn naam staan, vooral in logistiek vastgoed. Momenteel is Heylen bezig met het distributiecentrum voor DHL in Oud Gastel en realiseert het 30.000 m² in de derde fase van het E-Commerce Logistic Centre in Venlo, onder andere voor Bleckmann.

48 Explorius Vastgoedontwikkeling
Explorius Vastgoedontwikkeling is een 100% dochter van Nijhuis Rijssen. Het zusterbedrijf Nijhuis Bouw maakt eveneens deel uit van het Nijhuis-concern. Het is een zelfstandige projectontwikkelaar die soms risicodragend en soms gedelegeerd opereert. De ontwikkelportefeuille bevat woningbouwprojecten, maar ook bedrijfspanden, transformaties en herstructureringen. Aan de Fortranweg in Amersfoort is een bedrijfspand van 12.500 m² opgeleverd.

49 HVBM Vastgoed
HVBM is onderdeel van de bouwer Heerkens van Bavel. De ontwikkelaar is vooral gespecialiseerd in bedrijfsgebouwen, logistieke centra en kantoren. Dit jaar verkocht HVBM nog drie verhuurde distributiecentra aan Savills IM, met een totaaloppervlak van 100.000 m² aan gebouwen op Hazeldonk in Breda en aan de Columbusweg in Venlo. Het laatste pand is dit jaar voor Biesheuvel Techniek opgeleverd. In aanbouw is verder onder meer een logistiek centrum voor Beijer Ref in Oirschot.

50 Goodman
Goodman is een internationale belegger en ontwikkelaar van logistiek vastgoed. Vanwege de ontwikkeling van een distributiecentrum van 62.000 m² in Oosterhout voor Nabuurs komt de partij voor in de lijst. Goodman meldt zelf voor zo’n 100.000 m² aan te ontwikkelen grond in Nederland in eigendom te hebben. Het Venlo North Logistics Centre is een van die grondposities.

Verantwoording
De PropertyNL Top Ontwikkelaars is samengesteld op basis van projecten commercieel vastgoed (winkels, kantoren, bedrijfsruimte, hotels en overig) die zijn opgeleverd in 2016, alsmede projecten die op 31 december 2016 in aanbouw zijn. De projecten betreffen nieuwbouw, herontwikkeling (functie blijft hetzelfde) en transformatie (functieverandering).
Voor de dataverzameling hebben alle ontwikkelaars commercieel vastgoed een enquête gekregen. Die data zijn aangevuld met informatie uit de database van PropertyNL over ontwikkelaars, makelaars, gemeenten en beleggers. Indien er meer ontwikkelaars bij een project betrokken zijn, worden projecten naar rato van het aantal deelnemende marktpartijen toegerekend. Dit kan afwijken van de feitelijke afspraken over verdeling van risico en rendement.
Om de totale waarde van de portefeuille opgeleverd en in aanbouw te kunnen berekenen zijn de metrages omgerekend naar een fictieve beleggingswaarde. Hiervoor zijn de gemiddelde huurwaarde en het bruto-aanvangsrendement berekend op basis van gedane transacties. Hierbij is rekening gehouden met regionale verschillen.