Trots op de prestaties van het team logistiek/industrial, dat is het eerste succes dat Pieter Hendrikse, ceo van JLL, te binnen schiet
Door Wabe van Enk
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 2, 28 februari 2020
Een bekend fenomeen: in De Telegraaf en PropertyNL werd als eerste de keuze van taxigigant Uber voor Amsterdam bekendgemaakt, maar nergens werd de vastgoedadviseur genoemd. Pas later bleek dat JLL-mensen de adviseur waren. Ceo Pieter Hendrikse: ‘Het was jammer dat jullie ons niet direct noemden, maar daar gaat het niet om. Het is fantastisch dat Nederland dat kantoor binnenhaalt. Vergeet niet: het is niet alleen een Europees hoofdkantoor, maar ook van EMEA. We hebben het gezien bij EMA, het Europese medicijnagentschap, en we zien dat bij Booking, Netflix en tientallen andere internationale bedrijven die wij ook adviseren: Nederland staat bovenaan de lijsten als vestigingslocatie.’
Ruimtelijke ordening
Voor JLL was 2019 dan ook een succesvol jaar. Toch wil Hendrikse eigenlijk niet alleen praten over JLL, laat staan over zichzelf (hij is behalve ceo Nederland ook in de supervisory board gekomen van JLL European Capital Markets, WvE), maar ook over wat er niet goed gaat met de ruimtelijke ordening in Nederland.
Hendrikse speelde afgelopen jaar een rol in het PropertyNL-debat met Binnenlandse Zaken over ‘de strijd om de ruimte’, waarbij hij pleitte voor een grotere regierol van het Rijk. Stiekem is Hendrikse nog wel eens te vinden op de publieke tribune van de Tweede Kamer. Hij wil kijken of hij Nederland kan veranderen. De internationale kennis kan daarbij van pas komen. ‘Nederland is in de ogen van het buitenland best klein. Den Haag realiseert zich dat onvoldoende. Door het gemeentelijk of provinciaal aan te pakken, versnipper je verder. Het ruimtegebruik vergt een nieuwe Nationale Omgevingsraad, met een coördinerende minister. Ik hoop dat dit nog voor de verkiezingen in 2021 een veel scherper thema wordt. We kunnen ruimtelijke problematiek niet overlaten aan gemeentelijke grondbedrijven; en sowieso is het woord bedrijf niet op zijn plaats. Ik zie nu al dat bedrijven niet meer voor Amsterdam kiezen omdat ze hun personeel daar niet kunnen huisvesten. Dat is een landelijke kwestie, niet een zaak voor een lokaal grondbedrijf. Willen we de mobiliteit garanderen met 20 mln mensen, dan moeten we keuzes maken zoals Schiphol in Zee, een versnelde verbreding van de A4, hoge snelheidslijnen en ruimte invullen waar vraag is.’
Logistiek
We komen aan de rol die JLL zelf speelt: Hendrikse is trots op zijn team logistiek/industrial, dat hij aanduidt als marktleider. ‘We praten over technisch hypermoderne gebouwen, die passen in de Nederlandse ‘ports’.’ Het interview vindt plaats in JLL-kantoor Rotterdam, maar JLL zit ook bij ‘brainport Eindhoven’ en uiteraard bij mainport Schiphol. ‘Voor logistiek/industrial hebben we ook mensen uit Venlo en Venray. We hebben bewust maar een paar kantoren, maar we zijn overal wel lokaal verankerd. Horen we bij de Mipim bij JLL acht talen, dan hebben we hier in Nederland acht dialecten, zeg ik wel eens.’
Hendrikse ziet de organisatie dit jaar groeien naar meer dan 200 mensen (nu 185, red.), maar denkt niet aan nieuwe kantoren. Wel aan regionale verdieping. Zo heeft het capital markets-team, dat de grote beleggers in vastgoed begeleidt, een midcap-team naast zich gekregen. Dit team begeleidt private beleggers en family offices bij vastgoedbeleggingen in de categorie beleggingen tot € 15 mln. ‘De markt voor beleggingen is niet alleen een institutionele markt’, motiveert hij de uitbreiding van het team.
Hendrikse is niet alleen positief over de booming vastgoedbeleggingsmarkt. ‘Op de woningmarkt kun je zien dat de lonen lang niet zo snel zijn gestegen als de koopprijzen. Aangezien het ondenkbaar is dat mensen niet meer kunnen wonen, zal de overheid gaan ingrijpen. Dat kan niet anders dan met subsidies, die we vroeger berekenden met ‘de onrendabele top’. Corporaties hebben een opdracht, er moet meer gebouwd worden!’
Prijzen kunnen nog hoger
Bij beleggingen in Nederland ziet Hendrikse een vergaande internationalisering. ‘Nederland is een aantrekkelijk vastgoedland. We hebben hier internationaal opererende pensioenfondsen, we hebben internationale asset managers ontwikkeld en we zien al jaren dat veel buitenlandse partijen geïnteresseerd zijn in Nederlands vastgoed. Daardoor kunnen de prijzen nog verder stijgen. Netto-aanvangsrendementen voor topkantoren en woningen van 3% zijn mogelijk. Nog niet zo lang geleden was de norm 200–300 basispunten als risico-opslag voor vastgoed. Met een soms negatieve rente is dat nog steeds niet onrealistisch, al moeten nog veel beleggers aan zulke lage rendementen wennen.’
Graag wil Hendrikse nog aandacht voor het toegenomen advies voor projectontwikkeling, het werkplekadvies en het werk van technologiepartner JLL Spark op datagebied, maar de tijd dringt. ‘Mijn leukste moment van 2019? Dat was het JLL-jubileum waarbij wij de bel mochten luiden voor de opening van de AEX en ’s avond een feest mochten geven met 500 van onze relaties. Maar misschien moet ik zeggen dat het leukste moment nog komt, want in 2020 zijn we beter gestart dan ooit.’
