De circulaire economie komt tegenwoordig steeds meer op de voorgrond. Als je het niet over circulaire economie hebt, hoor je er eigenlijk niet helemaal meer bij. Overal om ons heen ontstaan nieuwe initiatieven die de transitie van lineair naar circulair stimuleren. Daar wil je bij horen.
Door Petran van Heel, sector Banker Bouw bij ABN AMRO
Een initiatief dat op dit moment veel aandacht en tractie krijgt binnen de bouw- & vastgoedsector zijn materiaalpaspoorten. Dit initiatief brengt een nieuwe manier van denken met zich mee en vraagt ook een nieuwe manier van samenwerken. Verstoppen achter je eigen bedrijfsproces en blijven hangen in je bestaande verdienmodel is achterhaald. Werk samen, want het is noodzakelijk dat deze transitie gezamenlijk wordt opgepakt.
Transitie naar een circulaire economie
De overgang naar circulaire bedrijfseconomische modellen belooft een veel betere economische en ecologische toekomst voor heel Europa. Het zou Europa in staat kunnen stellen om de huidige en toekomstige uitdagingen op het gebied van materiaal schaarste aan te pakken en het welstandsniveau in stand te houden. Ook binnen de Nederlandse Overheid is men bezig met de implementatie van deze circulaire gedachte. En dat is belangrijk, ze is niet alleen een van de grootste opdrachtgevers van het land, ze geeft hiermee ook het goede voorbeeld. En die power hebben we ook nodig. De Nederlandse Overheid heeft als nationale doelstelling om de gehele economie in 2050 100% op herbruikbare grondstoffen te laten draaien. Een tussenliggend doel is een daling van 50% van het primaire grondstof gebruik in 2030 ten opzichte van 2012. Dit houdt bijvoorbeeld in dat een nieuw gebouw in 2030 voor de helft uit gebruikte materialen moet bestaan. De bouwsector is uniek in vergelijking met andere sectoren die op weg zijn naar een circulaire economie. Dit is niet alleen te danken aan de complexiteit van gebouwen, maar dit is ook gebaseerd op andere factoren, zoals de lange levensduur. Bovenal produceert de bouwsector een enorme hoeveelheid afval. Tegenwoordig is 40% van het vaste afval in de economie afkomstig uit de bouw. Een kleine verbetering in het hergebruik van grondstoffen heeft in deze sector al een grote impact. Zie hiervoor ook onze eerdere publicatie: Bouw&Vastgoed, fundament voor nieuwe circulaire verdienmodellen.
‘Weet en meet wat je hebt, dan heb je meerwaarde in de toekomst’ – Petran van Heel, Sector Banker Bouw bij ABN AMRO
De circulaire stad
Omdat de trek naar de stad blijft toenemen gaan steden de komende decennia een steeds grotere rol spelen in de transitie naar een circulaire economie. De Ellen MacArthur Foundation beschrijft de principes van een circulaire stad als een economie in al zijn functies. Deze stad is een stedelijk systeem dat regeneratief, toegankelijk en overvloedig is door haar design. Circulaire steden streven ernaar het concept van afval te elimineren en ten alle tijde haar activa op de hoogste waarde te houden. Binnen deze steden is er een hoge concentratie aan middelen, kapitaal, data en talent verspreid over een klein oppervlak. Hierdoor zijn deze plekken uniek gepositioneerd voor optimalisatie en schaalvergroting, en dus voor de circulaire transitie. ABN AMRO is partner van Cirkelstad, een platform van vooruitstrevende publieke en private partijen die werk maken van steden zonder afval, zonder uitval. De materiaalinzameling zal in steden veel efficiënter ingericht worden vanwege de compacte structuur en de hoeveelheid materialen. Dit creëert meer kansen voor bedrijfsmodellen die gebaseerd zijn op inzamelen en hergebruik van materialen. Maar, dan moeten ze wel vindbaar zijn!
Nieuwe economie, met nieuwe kansen
Binnen de circulaire transitie ontstaan er vele nieuwe kansen en mogelijkheden. Niet in de laatste plaats door technologische innovaties. De exponentiële groei van data gedreven innovatie heeft het afgelopen decennium grote invloed gehad op onze samenleving. Deze revolutie zal ook veel invloed hebben op de manier waarop de circulaire economie geïmplementeerd gaat worden. Technologie komt herhaaldelijk naar voren als een belangrijk aspect om circulaire verbindingen mogelijk te maken, om vraag en aanbod te verbinden, om efficiency te verhogen en om de enorme hoeveelheid gegevens die een circulaire economie nodig heeft, aan te pakken, op te slaan en te beheren.
Materiaalpaspoorten
Circulaire steden kunnen alleen functioneren op een solide en betrouwbare basis van informatie. Circulaire steden zijn smart cities, vice versa hoeft dat niet per se. Door die informatie (data) kan het waarde potentieel van producten, systemen en materialen ontsloten worden. Op dit moment is deze informatie vaak niet beschikbaar waardoor materialen als afval eindigen. Materiaalpaspoorten zijn ontwikkeld om een oplossing te bieden voor deze barrière van ontbrekende informatie. Ze zijn een actief hulpmiddel in het vastleggen van welke materialen allemaal verwerkt zitten in een gebouw en hoe deze aangepast worden over de jaren. Materiaalpaspoorten versnellen de volgende fase in de circulaire economie. Daadwerkelijk hergebruik van onderdelen en producten.
‘Materiaalpaspoorten versnellen de volgende fase in de circulaire economie. Daadwerkelijk hergebruik van onderdelen en producten.’
BIM als begin
ABN AMRO is met Circl zelf ook aan het experimenteren met materiaalpaspoorten om deze informatie te ontsluiten. Hier wordt het principe van de grondstoffenbank verkent. Alle gebruikte materialen zijn vastgelegd in het 3D materialenpaspoort genaamd LLMNT. Een model als materiaalpaspoort gebaseerd op BIM. BIM als basis voor bouw, exploitatie en hergebruik. De materialen kunnen in het 3D model worden gevonden. Het onderhoud gedurende de exploitatie wordt vastgelegd en de demontage handleiding is al aanwezig. Bij demontage komen de onderdelen opnieuw in het systeem en daardoor verdwijnen ze niet als afval. Doordat er vastlegging en borging is van de informatie over materialen kunnen deze in een 2e of 3e levenscycli makkelijker hergebruikt worden. Stel je voor dat we in de toekomst op het materialenpaspoort ook nog eens de beschikbaarheidsdatum en kost(lease)prijs erbij weten te zetten. Er zijn nu al diverse initiatieven in de markt die dit mogelijk gaan maken. Ontwerpen en bouwen met tweedehands en gevonden voorwerpen.
‘Het in kaart brengen van wat er nu al beschikbaar is, is de eerste stap op de weg naar het hergebruik van materialen.’
Wat is er nu echt nodig?
Met materiaalpaspoorten wordt een eerste stap gezet om circulaire materiaal stromen op gang te brengen. De echte uitdaging gaat zitten in hoe de deze paspoorten collectief opgepakt gaan worden zodat we in een circulaire stroomversnelling kunnen komen. Madaster is een initiatief dat bijdraagt aan het ontsluiten van die data. Ontsluiten betekent zichtbaar en toegankelijk maken. ABN AMRO is een van de vroege partners van Madaster omdat we inzien dat we zo de circulaire economie kunnen versnellen en kunnen bouwen aan een hele nieuwe economie. We schreven eerder over een nieuw fundament voor de grondstofbank. Het in kaart brengen van wat er nu al beschikbaar is, is de eerste stap op de weg naar het hergebruik van materialen. Deze informatie is nodig om vraag en aanbod elkaar te verbinden.
Ook de overheid moet haar verantwoordelijkheid nemen door circulaire bouwopdrachten uit te vragen. Als het aan de initiatiefnemers van de Transitieagenda Circulaire Bouweconomie ligt, besteedt de overheid vanaf 2023 alle bouwopdrachten 100% circulair aan. Volgens de initiatiefnemers is hier een belangrijke rol weggelegd voor het werken met materiaalpaspoorten. Maar om vraag en aanbod op elkaar af te stemmen is meer nodig. Digitale toepassingen zullen een steeds grotere rol gaan spelen in de bouwsector. Het is noodzaak dat de bouw- & vastgoedsector deze technologische ontwikkelingen, die zich in rap tempo opvolgen, gaan omarmen. Uit ons eerder verschenen rapport BIMmen in de bouw blijkt dat bij meer dan de helft van de uitvoerende partijen in de bouw BIM al onderdeel van de bedrijfsstrategie is. Enkele grote bouwers hebben aangegeven in 2018 volledig over te zijn op BIM. Dit zijn de voorlopers en in hun spoor moet je mee. Als bank studeren we nu op toevoeging van de volgende technologie, blockchain.
Naast de verduurzamingsopgave is toepassing van de technologische mogelijkheden dé opgave van de toekomst. Een uitdaging waar niet alleen de grote bedrijven aan moeten werken, maar waar ieder een steentje aan kan bijdragen. Experimenteer zolang het kan, want op enig moment moet je!
Deze blog is gemaakt in samenwerking met Jesse Rudolphi van de TU Eindhoven. Hij studeert binnen ABN AMRO in maart 2018 af op het gebied van materiaalpaspoorten en blockchain, een combinatie die materiaal en waarde koppelt.
