De door het Kabinet bedachte ‘bouwvrijstelling’, die voor stikstofregels verschil maakt tussen de aanleg en het gebruik van een bouwproject, is niet rechtsgeldig en daarmee van de baan. Dat is het oordeel van de Raad van State in de zaak-Porthos. Voor elk bouwproject moet nu een natuurvergunning worden aangevraagd.
Porthos is een bouwproject in de Rotterdamse haven. Het beroep tegen dit project is ingesteld door milieuorganisatie Mobilisation for the Environment (MOB). De organisatie vocht in 2019 met succes het stikstofbeleid (PAS) van de overheid aan. Gevolg was dat destijds vele duizenden bouwprojecten direct werden stopgezet. Voor de bouw werd een olifantenpaadje bedacht, de zogeheten bouwvrijstelling stikstof. De RvS heeft nu bepaald dat dit paadje juridisch niet haalbaar is.
Geen algehele bouwstop
De bouwvrijstelling stikstof voldoet volgens de RvS niet aan het Europese natuurbeschermingsrecht. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State kan daardoor niet anders dan constateren dat de bouwvrijstelling niet gebruikt mag worden bij bouwprojecten. Hoewel de bouwvrijstelling daarmee van tafel is, betekent dat niet dat er nu een algehele bouwstop geldt. Net als in de situatie vóórdat de bouwvrijstelling werd ingevoerd, blijft het mogelijk om per project onderzoek te doen naar de mogelijke gevolgen van de uitstoot van stikstof. Dit staat in een tussenuitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State van 2 november 2022 in de zaak over het zogenoemde Porthos-project.
RvS vraagt geen uitleg aan het Europese Hof
De Afdeling bestuursrechtspraak is zich bewust van het belang van de bouwvrijstelling voor bijvoorbeeld de woningbouwopgave en de energietransitie. Daarom heeft ze overwogen om het Europese Hof van Justitie via een zogenoemde prejudiciële procedure naar de mogelijkheden te vragen voor een nuancering van de rechtspraak over het Europese natuurbeschermingsrecht, aldus de RvS. ‘Maar zelfs als het Europese Hof zou bevestigen dat op ‘hoger schaalniveau’ naar de gevolgen gekeken mag worden en daarnaast ook vooruitgelopen kan worden op de verwachte voordelen van de maatregelen die nog niet zijn uitgevoerd, dan nog zijn de onzekerheden over de verwachte voordelen van het maatregelenpakket te groot’, zo werd gezegd tijdens de bekendmaking in een live stream.
Gevolgen voor de bouwsector
De gevolgen voor bouwers en ontwikkelaars zijn groot, hoewel veel partijen al rekening hadden gehouden met dit oordeel en er op hebben geanticipeerd door zelf stikstofberekeningen te maken voor hun projecten. Er komt dus geen algehele bouwstop, maar dat projecten vertraging op zullen lopen ligt wel voor de hand, nu voor elk project een natuurvergunning moet worden aangevraagd. Vooral grote woningbouwprojecten in de buurt van Natura 2000 gebieden lopen kans op vertraging.
