Speerpunt in het onderzoek van PropertyNL en PropertyEU zijn de beleggingstransacties vastgoed (commercieel en residentieel), met de daarbij horende partijen en beslissers.
Door Wabe van Enk
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 1, 25 januari 2019
Het lijkt dus eenvoudig een lijstje samen te stellen op basis van de dealflow of de omvang van de vastgoedportefeuille. Toch is het complex, omdat soms de institutionele belegger de portefeuille runt (voorbeelden zijn ASR Vastgoed met Dick Gort of Dela Vastgoed met Frank Hendriksen) en er soms een asset manager opereert. De grootste is CBRE GI met voor Europa Sophie van Oosterom als beslisser, voor Nederland Paul Oremus. APG is nummer twee, met Patrick Kanters voor vastgoed wereldwijd en Robert-Jan Foortse voor Europa. Syntrus Achmea met Arthur van der Wal is nummer drie en Bouwinvest met Dick van Hal nummer vier (gebaseerd op 2017). We zouden misschien in een lijvig artikel of een betoog van een uur met tientallen onderzoeken kunnen aantonen dat Dick van Hal de institutionele belegger is in Nederland met de meeste invloed. Voor deze editie houden we het echter simpel en rangschikken we de beslissers naar rato van de jaarcijfers over 2017 van de instelling.
Wij vinden ook dat de beslissers van vastgoedfondsen een aparte vermelding verdienen, zowel beursgenoteerde (zoals Wereldhave met zijn nieuwe ad-interim directeur Herman van Everdingen en Vastned met Taco de Groot) als niet-beursgenoteerde (zoals Altera met Jaap van der Bijl en cv-aanbieders zoals Annexum met Huib Boissevain), maar daarvoor zouden we de criteria moeten aanpassen. Zij komen in nieuwe onderzoeken van PropertyNL.
(1) Aegon
Alexander Wynaendts, Wienke Bodewes
Een verrassing voor velen is dat Aegon na alle ontmantelingen in het bank- en verzekeringswezen inmiddels de grootste financiële partij is in Nederland, met € 58 mrd omzet, € 2,4 mrd winst en 28.000 werknemers. Het voordeel van dit type onderzoek is dat er instellingen en mensen komen bovendrijven die alleen insiders kennen. Aegon is als vastgoedpartij vrij onbekend en Wynaendts wordt op een vastgoedcongres niet herkend. Dat komt op de eerste plaats doordat Aegon minder heeft belegd in vastgoed dan de andere grote verzekeraars NN en ASR. Aegon deed ‘maar’ € 2,2 mrd, tegen NN € 3,6 mrd en ASR € 2,9 mrd. Nog belangrijker is dat Aegon zijn beleggingen niet zelf vorm geeft, maar voornamelijk via Amvest belegt (portefeuille Amvest € 4,5 mrd). Edgar Koning is de verbindende schakel tussen Amvest (commissaris) en Aegon (directeur). Daar was Wienke Bodewes beslisser en nu is Heleen Aarts in charge. Omdat vlak na verschijnen van deze editie afscheid wordt genomen van Wienke Bodewes zal niemand het ons kwalijk nemen dat we hem op grond van deze redenering op één plaatsen.
(2) Achmea
Willem van Duin, Arthur van der Wal
Achmea is na Aegon en ING de grootste financiële instelling op grond van omzet (€ 22 mrd). De winst is wat magertjes (€ 216 mln) voor de 15000 medewerkers. Achmea heeft een relatief kleine vastgoedportefeuille (€ 1,3 mrd), maar heeft langjarige ervaring met een eigen asset manager, Syntrus Achmea, die veel voor derden beheert (portefeuille € 9,8 mrd). Arthur van der Wal heeft vorig jaar de leiding op zich genomen, maar het vastgoed heeft het meest te maken met directeur Nicole Maarsen en de financieringstak onder leiding van Cindy Rombouts.
(3) NN Group
Lard Freise, Gertjan van der Baan
Sinds het lostrekken van ING moet de vanouds marktleidende verzekeraar genoegen nemen met een derde plek. De vastgoedportefeuille van € 3,6 mrd is echter wel de grootste onder de verzekeraars. Bij NN heeft men ook gekozen voor het elders laten beheren van vastgoed. Het belangrijkste vehikel daarbij is Vesteda, het woningfonds met € 6,4 mrd in portefeuille. Vesteda verkreeg vorig jaar de Delta Lloyd-portefeuille die door NN werd gemanaged. NN is nu een van de belangrijkste aandeelhouders. Gertjan van der Baan leidt het fonds.
(4) ASR
Jos Baeten, Dick Gort
ASR is met een omzet van € 5,9 mrd en een winst van € 906 mln met 3500 personeelsleden geen onbekende in het vastgoed. Dat komt door hun eigen vastgoedportefeuille van € 2,9 mrd, maar ook door het vehikel ASR Vastgoed, dat onder leiding van Dick Gort ook optreedt voor derden en een portefeuille heeft van € 5 mrd.
(5) APG
Gerard van Olphen, Patrick Kanters
APG staat vaak bovenaan in ranglijsten dankzij de immense vastgoedportefeuille van € 42 mrd, maar APG is ook gewoon een bedrijf dat de 104e positie bekleedt in de top-500 bedrijven met een jaarverslag. De omzet bedroeg € 1 mrd en met 3100 mensen werd € 47 mln winst geboekt. Vooral het aantal werknemers is opmerkelijk, omdat de immense vastgoedportefeuille in Europa wordt gerund met een team met maar 15 mensen onder leiding van Robert Jan Foortse. Patrick Kanters is verantwoordelijk voor het vastgoed in de gehele wereld. APG staat in Nederland veel minder in de spotlights dan Bouwinvest en Syntrus Achmea, die rechtstreeks beleggen. Kanters en Foortse hebben echter een belangrijke stem bij bijvoorbeeld Klépierre, Vesteda, VIA Outlets, Outlet Roermond, CitizenM en The Student Hotel.
(6) PGGM
Edwin Velzel, Guido Verhoef
Als pensioenuitvoerder is PGGM ook een gewoon bedrijf met € 265 mln omzet, € 3 mln winst met 1400 mensen, Het winstcijfer steekt schril af bij het belegd vermogen van in totaal € 218 mrd. Hans op ’t Veld was verantwoordelijk voor het beursgenoteerd vastgoed van € 11 mrd, maar is vorig jaar benoemd tot head of responsible investment. Guido Verhoef is head of Private Real Estate.
(7) MN
Ruud Hagendijk, George van Hooijdonk
MN Services boekte op een omzet van € 190 mln € 6 mln winst met 1000 mensen. MN heeft met een vastgoedportefeuille van € 9,3 mrd een top-5 positie onder de asset managers. George van Hooijdonk is verantwoordelijk voor de Nederlandse vastgoedportefeuille.
(8) Bouwinvest
Dick van Hal
In de inleiding werden Dick van Hal en Bouwinvest al genoemd, belegger in vastgoed met meer dan € 10,4 mrd ten behoeve van pensioenfondsen. Bouwinvest komt echter als organisatie niet voor in de top-500 grootste bedrijven van Nederland, die de basis vormt voor deze ranking. Wij kunnen het toch wel een van de belangrijkste (zo niet belangrijkste) Nederlandse beleggers noemen, hetgeen ook tot uiting komt in het voorzitterschap van Van Hal van de vereniging van institutionele beleggers, IVBN.
