Het jaar 2023 staat bij Pels Rijcken in het teken van herpositionering van ‘de Negende’, de vastgoedafdeling op de negende etage. Een interview met bestuursvoorzitter Sandra van Heukelom en Aemile van Rappard, hoofd van de sectie vastgoed.
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 2, 24 februari 2023
Pels Rijcken heeft twee turbulente jaren achter de rug. Het kantoor werd in PropertyNL’s rondetafelgesprekken met topjuristen jarenlang vertegenwoordigd door notaris René Spit, maar dit jaar bleef zijn stoel leeg. Pels Rijcken maakte in oktober 2021 bekend te stoppen met het notariaat. ‘Een ingrijpend besluit’, aldus bestuursvoorzitter Sandra van Heukelom in het eerste grote interview over de ontwikkelingen bij Pels Rijcken.
Het besluit om te stoppen met het notariaat vloeide voort uit de focus van het kantoor op de advocatuur, nadat in maart 2021 bekend was gemaakt dat notaris en bestuursvoorzitter Frank Oranje gedurende 18 jaar voor circa € 11,5 mln gefraudeerd bleek te hebben.
Gevoel van urgentie
Van Heukelom en Aemile van Rappard, hoofd van de sectie vastgoed van Pels Rijcken, zijn echter niet in de gelegenheid om in een slachtofferrol te kruipen. Het kantoor moet verder. En dat willen ze ook. Van Heukelom: ‘Het is dé kans om er als kantoor sterker uit te komen, zeker nu er een gevoel van urgentie in de organisatie leeft.’
Zo begon Pels Rijcken met een aparte risk & compliance-afdeling en – sinds september van dit jaar – een raad van commissarissen waarin alleen maar mensen van buiten het kantoor zitting hebben.
Daarnaast nam het kantoor op 1 juli 2022 afscheid van het notariaat, onder wie de bij de lezers bekende René Spit, een aantal kandidaat-notarissen en ondersteuners. Van Rappard: ‘We hebben gelukkig nog op een mooie wijze afscheid kunnen nemen. Het doet me goed dat de persoonlijke verhoudingen goed zijn gebleven.’
Multidisciplinaire aanpak
Na het vertrek van het notariaat verhuisde de sectie Vastgoed van de achtste verdieping van New Babylon naar de negende, waar ook de secties zetelen die zich bezighouden met planologie, ontwikkeling, aanbesteden en bouwen.
Op ‘de Negende’ staat volgens Van Rappard een integrale en multidisciplinaire invalshoek centraal. Hij vertelt dat op deze verdieping marktpartijen en overheden betrokken zijn bij alle fases van de (her)ontwikkeling van gebieden en projecten. De werkzaamheden strekken zich uit van de uitgifte van percelen, aan- en verkoop, ruimtelijke vraagstukken (bestemmingsplannen), omgevingsvergunningen, onteigening, realisatie/bouw tot de exploitatie en verhuur van het vastgoed.
Zulke zaken vergen een multidisciplinaire aanpak, aldus Van Rappard. ‘Door de verschillende secties samen te brengen op één verdieping wordt dit effect versterkt. Je zoekt nu eenmaal makkelijker een kantoorgenoot op die je dagelijks op de gang tegenkomt. Door onze integrale aanpak en expertise in zowel het publieke als het private domein onderkennen we de belangen van de verschillende stakeholders en kunnen we met een gezamenlijk gedragen oplossing komen.’
Concreet noemt Van Rappard de betrokkenheid van Pels Rijcken bij het Zuidasdok en het Hamerkwartier in Amsterdam, bij Feyenoord City (en de mogelijkheden om er een vervolg aan te geven), de Tweebos- en Mijnkindbuurt in Rotterdam, de Binckhorst en het nieuwe onderwijs- en cultuurgebouw Amare in Den Haag, waarover veel te doen is.
Procederen
Dat zou de indruk kunnen wekken van een kantoor dat vooral adviseert, maar Van Rappard vindt procederen ook leuk en hij is vaak met zijn collega’s in de rechtszaal te vinden. De afgelopen jaren zijn er bijvoorbeeld veel procedures gevoerd vanwege al dan niet terechte huurkortingen in coronatijd.
Van Rappard verwacht dat er in de komende tijd procedures zullen volgen over de vraag in hoeverre de huidige hoge inflatie door verhuurders via de indexering mag worden doorbelast aan de huurders. ‘Voor ons levert het Didam-arrest ook veel vragen op over de transparantie en gelijkheid bij de verkoop van vastgoed door overheden. We zijn op onze negende verdieping volop bezig om daarvoor de vertaalslag te maken naar de praktijk.’
Uitdaging voor de markt
Behalve huur- en Didam-disputen speelt het verduurzamen van bestaande gebouwen een grote rol. Per 1 januari 2023 moeten alle kantoren minimaal energielabel C hebben. Dat is echter nog maar een eerste aanzet. Voor een goed begrip van de uitdaging waarvoor de vastgoedmarkt staat, dient volgens Van Rappard ook gekeken te worden naar Europa. ‘De Europese Commissie heeft in het Fit for 55-pakket en het RePowerEU-pakket vergaande maatregelen aangekondigd om de gebouwde omgeving te verduurzamen. Deze maatregelen zullen doorwerken in de Nederlandse wet- en regelgeving. Door de elkaar snel opvolgende wetswijzingen en verduurzamingsrichtlijnen ontbreekt het op grote schaal aan kennis van de wet- en regelgeving, strategisch inzicht en handelingsperspectief. Wij kunnen dat bieden.’
Gelet op alle kansen die er zijn, zien Van Heukelom en Van Rappard de ontwikkelingen op ‘de Negende’ met vertrouwen tegemoet.
Profiel Sandra van Heukelom
Sandra van Heukelom studeerde staats- en bestuursrecht aan de Universiteit Leiden. Ze heeft zich gespecialiseerd in het subsidierecht, schaarse publieke middelen, technologie en algemeen bestuursrecht. Na de bekendmaking van de fraude van toenmalig bestuursvoorzitter Frank van Oranje trad ze in april vorig jaar aan als voorzitter van Pels Rijcken, samen met Elisabeth Pietermaat, Mark Birnage en – inmiddels – Emmeline van Heukelem. Ze heeft als dochter van een makelaar een bijzondere interesse in wereld van bouw en vastgoed, zeker nadat de overheid de bouw als topsector heeft aangewezen. Interessant is haar nevenfunctie als lid van de strategische adviesraad van TNO.
Profiel Aemile van Rappard
Aemile van Rappard (45) is vastgoedadvocaat en huurrechtexpert en sinds 2017 partner bij Pels Rijcken. Hij werkt hoofdzakelijk voor (institutionele) beleggers, projectontwikkelaars, verhuurders en vastgoedadviseurs. Hij begeleidt vastgoedtransacties, contractonderhandelingen, (her)ontwikkeling en transformatie van vastgoed en daaraan verwante onderwerpen, in het bijzonder de verduurzaming van vastgoed en de energietransitie. Daarnaast is hij procesadvocaat in vastgoedgerelateerde zaken.
Profiel Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn
Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn, kortweg Pels Rijcken, levert juridische diensten aan de staat en honderden andere cliënten, zoals semi-overheden, ngo’s en het bedrijfsleven. Er werken bijna 300 mensen, van wie het merendeel als advocaat.
Pels Rijcken is de landsadvocaat, waardoor de Nederlandse Staat de grootste cliënt is. Het kantoor ontstond in 1969 door de fusie van Pels Rijcken met Droogleever Fortuijn. Eduard Droogleever Fortuijn legde vlak na de Tweede Wereldoorlog de basis voor de landsadvocaat. Vanaf 1992 werd hier notariële dienstverlening aan toegevoegd. In 1999 volgde een uitbreiding met vrijwel het gehele notariaat van de Haagse vestiging van De Brauw. In juli 2022 is Pels Rijcken gestopt met het notariaat.
Annus horribilis
Na de bekendmaking van de fraude door Frank Oranje in 2021, kwam NRC Handelsblad met een reportage over de bedrijfscultuur van Pels Rijcken. Daar zet Van Heukelom beleid tegenover dat is gericht op een Open Kantoor Cultuur en een inclusief beleid. Pels loopt voorop met bijvoorbeeld genderdiversiteit: de helft van de 300 werknemers is vrouw, en zelfs twee derde in het bestuur en toezicht.
In 2021 verrichtte een commissie onder leiding van oud-procureur generaal Silvis onderzoek naar de wijze waarop de Staat zijn advocaatdiensten heeft georganiseerd. Daags voor het interview met PropertyNL werd het Silvis-onderzoek uitgebracht. Daarin staat precies beschreven wat de functie is van de landsadvocaat, hoe Pels die rol heeft vervuld en waarom de landsadvocaat in de toekomst bij Pels moet blijven als ‘vertrouwenspersoon’ en als ‘collectief geheugen’.
Sandra van Heukelom en Aemile van Rappard vinden het te vroeg om te reageren op de uitkomsten van het rapport Silvis, omdat de Tweede Kamer nog moet reageren. Naar verwachting zal het debat over de landsadvocaat plaatsvinden in het tweede kwartaal van 2023.
