De ‘captains of industry’ hebben Davos, het vastgoed heeft PropertyNL en PropertyEU voor het zicht op de toekomst: 29 beslissers en hun verwachtingen. [i]Door Wabe van Enk Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 1, 29 januari 2016[/i]
De ‘captains of industry’ hebben Davos, het vastgoed heeft PropertyNL en PropertyEU voor het zicht op de toekomst: 29 beslissers en hun verwachtingen.
Door Wabe van Enk
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 1, 29 januari 2016
Een jubileum – PropertyNL 15 jaar en PropertyEU 10 jaar – leidt vaak tot navelstaren, maar in deze editie kijken we vooral vooruit, samen met ‘onze captains of industry’, die vaak al sinds de oprichting betrokken zijn bij onze aanpak om de markt professioneler te maken. In deze editie kijken we met hen naar hun verwachtingen voor 2016.
We hebben ook met hen een onderzoek gedaan naar de ‘captains of industry’ van morgen. Portretten van dertigers en veertigers die de lezer en de redactie niet of nog te weinig kennen, maar die overmorgen moeten scoren. Dat is het thema van de volgende editie in februari.
In het World Economic Forum dat deze maand in Davos is gehouden – in de afgelopen jaren meestal bezocht door de vastgoedbeslissers Coen van Oostrom en Cor van Zadelhoff – ging het dit jaar over vier hoofdthema’s: de vluchtelingenproblematiek, de effecten van de robotisering, de afkoeling van de Chinese economie en de dagelijks oplopende spanningen met het Rusland van Poetin. Het is interessant om deze issues te vergelijken met de thema’s van de vastgoedbeslissers in Nederland: de verbeterde conjunctuur, de woningopgave, de sanering in de retail en de effecten van dat alles op de stad.
Faseverschil
Daarbij valt een faseverschil op tussen Nederland en de wereld van Davos. Het vastgoed in Nederland krabbelt in 2016 op van de diepste naoorlogse crisis. Bouw- en ontwikkelingsbedrijven zullen eindelijk dit jaar weer marge kunnen maken. Beleggers en financiers kunnen na jarenlange afschrijvingen weer gaan plussen. Dat is het Nederlandse sentiment nu.
De wereldmarkt groeit alweer 6 jaar, dankzij het herstel in de VS. Nu kijkt men in Davos naar een afkoeling van de wereldmarkt door China. Beslissers van mondiale spelers zoals APG en PGGM, maar ook Prologis, hebben daar uiteraard oog voor, maar grosso modo zien onze voorspellers 2016 als een jaar van herstel. Dat past ook bij het laatcyclische vastgoed.
Ogenschijnlijk haaks op dat optimisme staat de golf van faillissementen in de retail in Nederland, met V&D als vetste voorpaginanieuws een hot item bij veel beslissers. Wat betekent dat voor de binnensteden, de ontwikkeling van winkelgebieden en de waarde van retailvastgoed?
In Davos is het alweer een paar jaar geleden dat de retail als neveneffect van de opkomst van internet op de agenda stond. Dit jaar manifesteren zich juist critici van de informatierevolutie. De opkomst van ‘the internet of things’ (genoemd door Coen van Oostrom) zorgt voor een economische boost die nog lang niet ten einde is, maar wat komt daarna? Sommige revoluties blijken evoluties te zijn. Zo groeien wereldwijd de detailhandelsbestedingen in fysieke winkels. Internetverkopen stijgen in veel landen sneller, maar een revolutie? Is internet meer een toevoeging dan een vervanging? De ‘multichannel’-strategie is een antwoord en een houvast voor partijen die veel vastgoed bezitten.
Nieuwe realiteit
Vanuit het perspectief van de besneeuwde bergtoppen van Davos is de Nederlandse misère op de winkelmarkt een verlate aanpassing aan de nieuwe realiteit. Het betekent een kans voor betere ketens en nieuwe ondernemers om alternatieven te bedenken voor ingedutte ketens als V&D. Een voorbeeld hiervan geven de twee jaar geleden mislukte Polare-boekhandels. Op de puinhopen van mismanagement zijn nieuwe ondernemers aan de slag gegaan, met nieuwe concepten en nieuwe vormen van financiering (crowdfunding). Als Polare symbolisch is, dan kunnen de steden juist blij zijn met die meer dan duizend winkellocaties die een betere invulling moeten krijgen. Je ziet dat positivisme terug in de verwachtingen van Peter Helfrich (Patrizia), Taco de Groot (VastNed), Otto Ambagtsheer (Unibal-Rodamco) en voor werklocaties bij Martijn Dirks (Provast).
Veel beslissers hebben in hun vooruitzichten ook een lange termijnvisie verpakt. Wat opvalt is dat dit jaar ‘groene’ thema’s veel minder hoog op de agenda staan. Alleen Peter Göbel (ING Real Estate Finance) en Jaap Gillis (Bouwfonds IM) benoemen deze thema’s. Bij Gillis kan dat als drijvende kracht van Dutch Green Building Council ook haast niet anders. Dat ‘groen’ verder weinig wordt genoemd, komt waarschijnlijk ook doordat iedereen duurzaamheid al heeft geïmplementeerd in zijn beleid. Velen in deze rubriek zijn immers voorvechters van het eerste uur.
Tot slot nog één voorspelling die maar één keer is genoemd en naar mijn weten ook niet door de Davos-deelnemers aan de orde is gesteld: Henk Jagersma (Syntrus Achmea) denkt dat 2016 in het teken komt te staan van beveiliging van gebouwen, straten en wijken. Hij noemt een belangrijk en interessant punt, maar laten we hopen dat hij geen gelijk krijgt en dat andere aspecten de (vastgoed)agenda domineren.
Hieronder de vooruitblikken voor 2016 van de 29 beslissers.
Gerelateerde artikelen:
