De huurtoeslag kan aanzienlijk doelmatiger, zonder dat hoeft in te worden geleverd op sociale doelen. Dat stelt het EIB in zijn meest recente studie.
De sterke stijgingen van de uitgaven voor de huurtoeslag zijn volgens het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) incidenteel van aard. Op lange termijn zijn er geen houdbaarheidsproblemen: de groei van de uitgaven voor de huurtoeslag blijven achter bij de groei van de economie. De doelmatigheid van de huurtoeslag kan bovendien eenvoudig worden verbeterd, zonder dat hiervoor hoeft te worden ingeleverd op sociale doelen. De huidige ondoelmatige tariefstructuur moet daarvoor worden aangepast. Dit concludeert het EIB in de studie ‘Huurtoeslag en de woningmarkt’ die is verricht in het kader van het Interdepartementale Beleidsonderzoek (IBO) naar de toekomst van de huurtoeslag.
De huren zullen in de periode 2015-2040 naar verwachting stijgen met een half procent per jaar boven de inflatie. Het beroep op de huurtoeslag zal daarentegen afnemen, doordat de doelgroep afneemt. Het laatste wordt vooral veroorzaakt door welvaartsgroei onder ouderen; de huidige generatie ouderen wordt in de tijd opgevolgd door een nieuwe generatie die beter is opgeleid en gemiddeld over meer inkomen beschikt. Licht stijgende reële prijzen en een afnemend volume zorgen ervoor dat de reële uitgaven voor de huurtoeslag op lange termijn ongeveer stabiel blijven. Aangezien de economie op lange termijn een structurele reële groei vertoont, nemen de uitgaven voor de huurtoeslag als percentage van het bbp structureel af in de tijd. De huurtoeslag geeft daarmee geen houdbaarheidsproblemen, maar wordt op termijn relatief juist eenvoudiger te bekostigen.
De huurtoeslag zorgt voor bepaalde verstoringen in het keuzeproces van huishoudens. Voor een belangrijk deel is dit uiteraard ook beoogd. Zo stelt de huurtoeslag huishoudens met lage inkomens in staat om een hogere woonkwaliteit te realiseren dan zonder huurtoeslag het geval zou zijn. De systematiek van de huurtoeslag leidt echter ook tot onbedoelde verstoringen. Meest in het oog springend is de tariefstructuur met een stevige drempel, gevolgd door een 100%-schijf, waarin de huurder geen enkele eigen bijdrage aan de huur levert, gevolgd door weer twee lagere tariefschijven. Deze structuur is eenvoudig te vervangen door een uniforme tegemoetkoming van 33% over de gehele huur tot aan de aftoppingsgrens in combinatie met een vaste maandelijkse vergoeding van € 55 per huishouden.
Een dergelijke variant is veel minder verstorend, is budgetneutraal en heeft een gelijkmatige uitwerking op de inkomensverdeling. Bovendien zijn er vele keuzemogelijkheden binnen een dergelijk systeem. Deze zijn in de studie verkend en bieden mogelijkheden om bepaalde groepen meer of minder huurtoeslag toe te kennen via specifieke aanpassingen van de vormgeving.
