De vastgoedverkopen in 2017 van het Rijk hebben de staatskas € 317 mln opgeleverd. Het ging om ongeveer 75 gebouwen, waaronder tien kantoorgebouwen, vier gerechtsgebouwen, vier gevangenissen en zo’n 35 defensiegebouwen.
Daarnaast werd ongeveer 827 hectare grond van de hand gedaan.
Dat heeft staatssecretaris Knops van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties bekend gemaakt bij de overdracht van het Hembrugterrein in Zaandam aan de nieuwe eigenaar, ABC Vastgoed.
Naast de inkomsten uit verkopen, verhuurde of verpachtte het Rijksvastgoedbedrijf voor € 138 mln aan gebouwen en terreinen. De terreinen betroffen vooral agrarische gronden. Verder staan op zo’n 125 plaatsen in Nederland windmolens op rijksgrond; bedrijven wekken daar 850 megawatt groene energie per jaar op. De verkoop van zand, grind en schelpen leverde in 2017 € 19 mln op, en de veiling van huurrechten van tankstations langs snelwegen € 27 mln.
De gebouwen die het Rijksvastgoedbedrijf heeft verkocht krijgen een nieuwe bestemming: meestal woningbouw, bedrijvigheid, educatie of een combinatie daarvan.
Voorbeeldfunctie
Het Hembrugterrein is voor Knops een mooi voorbeeld van vastgoed van het Rijk dat kan worden ingezet voor andere maatschappelijke functies. Het voormalige fabrieks- en defensieterrein van circa 180.000 m2 krijgt een nieuwe toekomst. Er komen ongeveer 1.000 woningen, zowel huur als koop. Daarnaast komen er bedrijven, winkels en kantoren, die goed zijn voor zo’n 650 arbeidsplaatsen. De 70 monumentale panden op het terrein die goed zijn voor ongeveer 40.000 m2, krijgen een nieuw leven. Het bijbehorende bos van 13 hectare komt in beheer van de gemeente Zaanstad en de meeste ondernemers kopen hun eigen pand.
Het is bovendien een locatie met een zeer strategische ligging tussen Zaandam en Amsterdam, vlak bij de Amsterdamse haven en tal van industrieën.
ABC Vastgoed heeft de locatie gekocht voor € 41 mln. Met de realisatie van circa 1000 woningen moet de investering in het terrein en de aankoopsom worden terugverdiend. Directeur Marcel Loosen van ABC Vastgoed neemt per 1 april het gebouw in gebruik waar nu nog de projectgroep van het Rijksvastgoedbedrijf die de verkoop heeft voorbereid, is gehuisvest.
Invulling samen met alle gebruikers
'Ik heb deze plek al vele jaren in het vizier. Ook ik ben een van degenen die jaren geleden onder het hek zijn doorgekropen om rond te kijken op dit bijzondere terrein met zijn vele oude gebouwen. Het wordt de uitdaging om samen met de huidige bewoners en hier gevestigde ondernemers het gebied tot een volgende fase te brengen, met respect voor de historie en de cultuur die het vastgoed hier vertegenwoordigt.'
Loosen vertelt dat er geen gedetailleerd plan klaarligt dat hij nu kan uitrollen. ABC Vastgoed heeft de pitch gewonnen door een van de panden hier concreet tot herontwikkeling te brengen. De strikte kaders die het Rijksvastgoedbedrijf bij de verkoop heeft gesteld vormt de speelruimte waarbinnen de nieuwe eigenaar mag opereren. Juist omdat er geen panklaar plan ligt, is er alle ruimte om met alle betrokkenen tot een verdere invulling te komen, aldus Loosen. 'Het zou arrogant zijn als we meteen met een masterplan aankomen. Hembrug is een ecosystem dat al functioneert en er komt nog veel meer bij. Plannen maken moet je in samenspraak doen met de gebruikers.'
Het Rijksvastgoedbedrijf startte in 2012 met de voorbereiding van de verkoop. Staatssecreatis Knops: 'Het was toen een plek waar iedereen met een grote boog omheen liep.' Geleidelijk aan werd het terrein, tot 2003 in gebruik bij Defensie en ooit in gebruik voor de productie van munitie en karabijnen, voor het publiek ontsloten. Er moest onder andere worden verwijderd, veel meer dan waarop was gerekend. Voor het verkoop-klaar maken was 10 jaar uitgetrokken. Echter al na vijf jaar, in maart 2017, ging het terrein officieel in de verkoop nadat was gebleken dat er zeer veel belangstelling vanuit de vastgoedmarkt was.
Uiteindelijk lieten negen consortia in hun aanpak zien hoe ze om zouden gaan met de monumenten, met de huidige ondernemers en bewoners, met het openbaar maken van het bos en met de verschillende fases van de ontwikkeling.
ABC presenteerde ambitieuze plannen voor het behoud en versterken van het bijzondere karakter van Hembrug en voor het verduurzamen van het terrein. Het wordt een gebied waar wonen, werken, creativiteit, historie, cultuur, weelderig groen, en leven en ontspannen samenkomen, aldus Loosen.
Hoe het Rijk omgaat met af te stoten vastgoed
Het Rijk wil alleen vastgoed in bezit hebben als dat nodig is voor de taken van de rijksoverheid. Denk aan gevangenissen, rechtbanken, kazernes, ministeries, belastingkantoren en het Binnenhof. Als het vastgoed niet meer nodig is voor het Rijk, kan het onder een nieuwe eigenaar een nieuwe bestemming krijgen. Daarbij werkt het Rijk vaak samen met provincies en gemeenten.
Voorbeelden uit 2017:
- In en rond het voormalige Missiehuis in Driehuis (Velsen) heeft de nieuwe eigenaar plannen voor ongeveer 80 appartementen.
- De koepelgevangenis in Haarlem krijgt een educatieve bestemming: er komt een University College in.
Ook de oude gevangenis aan de Havenstraat in Amsterdam krijgt een educatieve bestemming: een internationale school.
- Paleis Soestdijk wordt een centrum voor innovatie en een podium voor excellente prestaties van ondernemend Nederland. Ook komen er rondleidingen, evenementen, culturele activiteiten en zakelijke bijeenkomsten. In en rond het paleis komen een hotel, horecavoorzieningen en overige publieks- en verblijfsfuncties. Het publiek blijft er welkom.
- In Almere kreeg agrarische grond van het Rijk in het gebied Oosterwold een bestemming voor woningbouw. Op termijn is daar ruimte voor 15.000 nieuwe huizen.
- De gemeente Oss heeft een rijkskantoor overgenomen voor het huisvesten van bijzondere doelgroepen.
- Voor de voormalige marechausseepost in Breda heeft de nieuwe eigenaar plannen voor een aantal woningeenheden.
- Op het terrein van een gesloopte kazerne in Eefde komen ongeveer 80 woningen.
- In het voormalige UWV-kantoor in Emmen komen 45 appartementen.
- In Arnhem wordt het kantoor van de Dienst Landelijk Gebied getransformeerd, er komen ongeveer 100 woningen.
- Op het terrein van de Bijlmerbajes in Amsterdam komt een nieuwe, duurzame woonwijk met ongeveer 1.350 woningen.
- Een voormalig ministerie aan de Plesmanweg in Den Haag kwam leeg en is verkocht; in het gebouw en op het bijbehorende terrein komen 225 appartementen.
- Op een perceel bouwgrond op het Oostenburgereiland in Amsterdam is ruimte voor ongeveer 400 woningen in combinatie met bedrijfsruimtes en een parkeergarage.
